Oña 335 halq deputatı rey bergen. Deputatalar, onı tarihiy qararı dep adladılar.

Ukrainadaki tamır halqlarnıñ aqları nasıl ve yañı emir olarnı nasıl imaye etecek? İşğal etilgen Qırımdaki rusiye basqılarnıñ uquqiy qıymetlendirüvine nasıl tesir etecek dep İçtimaiy Qırımnıñ jurnalisti Anastasiya Raşko yahşı etip baqqan.

“Bu qanunnıñ qabul etüvi, işğal etilgen Qırımnıñ reintegratsiya ceryanında yañı bir ölçevidir”,- tarif etti Ukrainanıñ vaqtınca işğal etilgen territoriyalarnıñ reintegratsiya meseleler nazir muavini Snaver Seythalilov.

Emirde ilk sefer, tamır halqlar olaraq resmiy tarzda  qırımtatarlar, qaraimler ve qırımçaklar tayin etilgenler.

Geo İlbav qırımçaq teşkilâtınıñ vekili Vâçeslav Lombroso, bu qararnı 25 yıl beklengenlerini tarif etti.

“1996 senesi Ukraina Anayasası qabul etilgen edi, onıñ 3 maddesinde tamır halqlar aqqında qayd etilgen edi. Amma “tamır halqlar” ıstılasınıñ tarifi olmağan edi. Niayet, onı soñunace bekledik. Ukraina, onıñ territoriyasında teşkil etilgen halqlar, devlet variyeti olğanını añladı. O, medeniy, til ve diniy çeşitligidir”.

Qırımtatar halqnıñ Meclis başı Refat Çubarov degeni kibi, aynı emirniñ qabul etüvi, insanlarnı Ukraina suverenitetine qol tutuvına ilhamlandıra.

“Emirni o, o bir maddelerni amelge keçirip olamaycağımızğa baqmadan, aynı qanunnıñ qabul etüvi insanlarnı destegine ilhamlandıra. Qırım üzerinde Ukrainanıñ devlet suverenitet qaytaruvınıñ beklevi, nafile olmağanı tasdıqlanıla”.

Uquq qoruyıcılarnıñ sözlerine köre, rusiye , ayrıca, qırım yarımadasında qırımtatarlarına qarşı basqıları, endiden tek insan aqlarnıñ bozuluvları degil, tamır halqlarnıñ bozuluvları da olalar.

“Qırımtatarlarına dair qullanılğan terroristik usulları, olarnı kütleviy tarzda sürgün etip olamasalar, böyle şaraitlerniñ yaratılmasına yöneliş tutmaqtalar. Qırım tatarlar dep özüni taqdim etip olar işğal şaraitlerde nasıl yaşağanlarını tarif etmege sahte teşkilâtlarnı teşkil etmege fırsatan ruslarnı marum eteler. Demek, bu sistemalar çalışmağanını kösterip ğarp, BMT’taki ortaqlarına istinaf etip olurmız”,-tarif etti siyasetçi Aleksandr Hara. 

Uquq qoruyıcı Aleksandr Pavliçenkonıñ sözlerine köre, qanun, tamır halqlarnı mecburiy beñzeşüv ve qıymetlerden marum etüvinden qorçalay.

“Bozuluvlar, tamır olaraq tanılğan halqnıñ yoq oluvına havf ketire bilgen seviyelerge yetecek olsalar, halqara institutlarnıñ tarafından qattı areketlerni talap etecek. İşğal etilgen Qırım territoriyasında tamır halqlarnıñ aqlarına riayet etüvi içün ayrı nezaretini talap etecek olğan halqara aleti ile. O, Avropa Şurasınıñ halqara institutlarına beyanatı ola”. 

Ukrainanıñ tamır halqları aqqında qanunına binayen, devlet, tamır halqlar tilleriniñ saqlanuvını ve inkişafını kefalet ete. 2021 senesi  saban ayında, vaqtınca işğal etilgen territoriyalarnıñ reintegratsiya meseleleri nazirliginde qırımtatar tilniñ inkişaf ve populârlaştıruv qavrayışını qabul ettiler.

“Tilniñ inkişaf strategiyası budır. Kelecek ayda strategiyası qabul etilecek, soñra ise bu strategiyasına dair areketler planı. Strategiyalar neticesinde, Ukrainanıñ Nazirler komitetiniñ icra komiteti kibi qırımtatar til meseleleri boyunca komissiya merkeziniñ teşkil etilmesi planlaştırıla”,- dedi vaqtınca işğal etilgen territoriyalarnıñ reintegratsiya meseleler boyunca nazir muavini Snaver Seythalilov.