Bu yıl tedbirlerde insanlarıñ ve aletlernin rekord sayısı iştiraq etecek: 30 devtletten çoq oquşlarğa 5 bin askerlerini, 32 gemilerini, 40 uçaq aletlerini ve 18 mahsus nasipli avlalarını ve  dalğıci taqımlarını yolladılar.

Kütleviy arbiy oquşlardan bir kün evel Qara deñızde qaza oldı, o regionda olğan kergin vaziyetini köstertti.  Rus askerler tarafından birtan esminents  Defender qarşı “haberdar atmadan” soñ  bütün dünya Rusiye  NATOnı öz yalılarına qabul etmemek içün öz areketlerine ne qadar uzaq kirmege azır sualni berdi.  

Suspilne qaradeñız regionda  Şimaliy Atlantik alyans ögünde olğan esas suallerini ve Ukrainanıñ telükesizlik strategiyasında yerini talil etti. 

Sea Breeze rekord oquşları 

Bu yıl tedbirlerde insanlarıñ ve aletlernin rekord sayısı iştiraq etecek: 32 devtletten çoq oquşlarğa 5 bin askerler keldiler. Ekspertler aytalar ki, oquşlarnıñ miqayısı NATOnıñ qaradeñız regionğa üksek diqatını ve telükesizlik suallerniñ çoq olğanını kösterte.

“Rusiye Qırı deñızını öz içki deñızı olaraq köstertmege istey, lâkin NATO içün Qıra deñıznıñ Ruseinin içki deñıznıñ olmağanıñ kösterüvi pek müimdir.Episi bir,  yalı sınırına ve flotlarnıñ quvetlerine baqsaq - bu NATO devletlernıñ deñızidir. Oquşlarnıñ quvetleştürüvinnen bu kerçek tasdıqlanacaq”, - halqara telükesizlik suallerden eksperti Öleksiy Yıjak Suspilnıge ayttı. 

Menba: US Navy. Sea Breeze halqara oquşlarnıñ iştiraqçiları. İnfografika

COVID-19 pandemiyası sebebinden soñki eki devamında qaradeñız regionda  teşebbüslerine NATO faaletiyeti azlaştı, lâkin şimdiki zamanda bütün dünya koronavirus kerçeklerine adaptirlengeni soñ Alyans bazı şeylerini yerine ketirmege tırışa.

“Sea Breeze oquşlarıñ esas qısımı NATO planlarına köre daa 2019 qayd etildiyu  NATO gemileri oquşlarnıñ esas qısımları olalar. Keçken yılı NATOnıñ oquşlarda bulunması azlaştı, lâkn  bu vaqıt devamında pandemiya kerçeklerine adaptirlediler. Oquşlarnıñ miqaısnıñ çoqlaşuvı NATO strategiyanıñ inkişafınnen ve   Alyansnıñ  keçken yılnıñ alçaq bulunmasını tazmin etmege isteginnen añlatıla”, - Strategik tedqıqlar Milliy İnstitutnıñ  baş mesleatçisı Mıkola Beleskov ayttı.

Rusiyeden neni beklemek

Sea Breeze oquşlar devamında NATOnıñ Qıra deñızde faaliyeti rusiye sakinlernıñ diqqatları celp ete. Bu oquşlar Qara deñıznıñ statusnı hatırlatalar. Britan esminetsnen olğan qavğa, yani Rusiyenin Qırım yalısınıñ yanında olğan suvlarına açılğan haberdar ateşnen qarşılaması kösterdi ki, Rusiye kelecek provokatsiyalarğa ve qavğanıñ kergenligine  azır. 

“Britan esminentsnin Qırımnıñ yalıları yanında peyda olğanı birtan ve NATO planlarnıñ birleşüvnıñ, öz bulunması ve Qırımnıñ statusı aqqında hatırluvnıñ neticeleridir. Ruslarıñ vazifesi - NATO gemilerini kene bir kere “oz suvlarına” qabul etmemek.  Elbette, NATO gemilerine qarşı  ateş açmasınıñ episi telükelerini añlağan ediler, bu sebebpten özlerini tuttılar. Lâkin, britanlarnıñ esaplavları doğru çıqmadılar ve vaziyet raatsız edi. Böyle qavğalar kelecekte de tekrarlanır mı sual peyda oldı. Britanlılır çare taptılar, lâkin ruslar de areket etmege azırlıqlarını kösterdiler. Ondan ğayrı,  oquşlar devamında provokatsiyalarğa azır olmaq kerek.  Misal olarak, ruslar gemilerinnen qapalı zonağa kirmege olacaqlar, çünki özlerini pek qattı saylar. Böyle adise endi 2019 senesi oldı”, - Mıkloa Beleskov sayya. 

Menba: royalnavy.mod.uk. Britan esminets HMS Defender

NATOnıñ Qara deñızde faaliyetnıñ telükesizlik imtiyazlarınnen beraber Ukraina içün de havflı ola.  Ruslarnıñ provokatsiyalarğa sevgilerini ve Ukraina deñız quvetlerden ustunlığını esaplavqa alsaq, NATO gemilernin Qara deñız akvatoriyadan çıqmasından soñ Rusiye ahtıman almaq tırışır. 

“Ruslar soñ itibar zararlarını ödemesnin tırışmanıñ ve Ukrainanıñ qarşı provokatsiyalarnıñ telükesi episi bir bar. Lâki işğal etilgen akvatoriyalar astında nezaretini ğayrıdan tiklemek başqa yol episi bir yoq. Tek aqlarnıñ kösterüvi ve qayd etüvi. Elbette, suistimal etmek ve rus tarafnıñ areketlerini apansız etmege kerek degil, lâkin kösterme adimlerini ve arbiy-deñız bulunmasınıñ köstermesi müimdir. İsrarlıq - Rusiye siyasetnıñ denişmek içün ilk yolıdır”, - Öleksiy Yıjaq ayttı.

Kiyev qaradeñız regionnıñ telükesizlik siyasetine

Ukraina içün NATO Qara deñızdeki telükesizlik strategiyasına yeri pek müimdir. Oña paasiv seyircinıñ ya da aktiv iştiraqçınıñ yeri berile, çünki Ukraina  Rusiyenin tecavuziy areketlerinden eñ çoq zarar köre. 

“Qırımnıñ işğalinden evel Qara deñız tınçlıq ve işbirlik territoriyası  edi.Lâkni soñ bu region konfrontatsiya meydanı oldı. NATO bu adisege özüni qarşı tuta. Bu reaktsiyası faydalamı cevabımız yoq, belki  yahşılaştıracaq şeyler bar. Ukrainanıñ devlet telükesizligi Qırımnıñ işğalinden eñ çoq zarar köre, lâkin biz tek Qara deñız mevzusına toplanmaq olmayıq.  Bu sebepten biz qaradeñız devleti olaraq  NATO bulunmasınıñ quvetleştirmesine taraf çıqamız ve ortaqlarmızınnen bereberlikte areket etemiz”  -  Beleskov ayttı.

Menba: Kater morskoї ohoroni. Ukraina mudafaa Nazirliknin malümat agentligi. Ukraina DSQ

Ekspertler ayta ki, NATOnıñ Qaradeñız regionda faaliyeti çoqlaştıracaq, demek Ukrainanıñ Alyans içün stabil ortaq ile vazifesi de quvetleşitelecek.

“Formal olaraq,  NATO Qaradeñız strategiyası bu vaqıtace şekillendirmedi. İyün NATO samit devamında böyle vesiqa şekillendirecektir qararladıq, lâkin böyle olmadı. Lâkin episi bir, telükesizlik strategiyası azırlana, şimdiki vaqıtında olğan vaqıalar - bu strategiyanıñ qısımıdır. NATO Qara deñızde öz aqlarını daa de qattı qayt etecek aytmağa mümkün”, - ayttı Yıjak.

Turk haritası

NATOnıñ Qara deñızde mevamı Turkiyenin siyasiy isteginden bağlı. Turkiye firkinde qaradeñız sualleri tek “qaradeñız devletler ile”,  arbiy -deñız geyegemonlarsız çezilmege mecbur. Ondan ğayrı oñı flotı regionda eñ balabandır. Turkiye NATOnıñ tam qıymetli azası olsa de,  NATOnıñ Qara deñızge bağlı teşebbüslerine imdatını bildirtmey.

“Flot bulunması tarafından  Qara deñız baş dünya akvatoriyası degil, lâkin boğazlar nezareti sebebinden Turkiye başqa devletlernıñ  gemilernıñ bulunmasına tesir ete.  Ondan ğayrı Turkiye qaradeñız boğazlardan başqa deletlernıñ gemilernin keçmesinin nezaret etken halqara konventsiya denişmenıñ imkânıñ baqa.Böyle areketler başqa NATO devletlerini muayensizligine taşlaylar”, - Öleksiy Yıjak añlattırdı.  

Bosfor boğazı, İstanbul

Ankara amerikanlarğa ve britanlarğa zarar etmege niyetlerini köstertmey, lâkin Ukrainada tarqalanğan mif, sanki Turkiye bu regionda Rusiyege qarşı esas qarşılıqtır kerçekten uzaq qala. 

“Esas incelik bu Turkiyenin başqa NATO devletlerine köre, Qara deñız regionda Rusiyege qarşı passiv areketleri. O NATO gemilernıñ keçmesini blok etmey, lâkin Rusiyege qarşı areketlerine esas olır mı aytmağa qıyın. Ukrainadan ve Romaniyadan farqlı, Turkiye Rusiye tarafından telükesini duymay ve Aq deñıznı çoqça nezaret ete. Ankara NATO gemilernıñ keçmesine zarar etmey,  lâkin onıñ firkinde qaradeñız sualleri ve region problemaları  tek qaradeñız devletler ile çezilmege mecbur”, - Beleskov ayttı.