Teşebbüst 2018 senesi teşkil etildi,  lâkin babasız qaldğan balalar ile iş birinci tintüvlerden başlandı.

Suspilne Qırım muarririyetı Mümine ile bağlandı,  babalarnıñ apisi balalar psihikasına nasıl tesir etkenini muzakere etti.  Bu Qırımda olğan tintüvlernin ve apislernıñ eñ yıfaq ve eñ duyğulı şaatlarnıñ kerçek tarihleri.

“Qızlar buzlağan abideler kibi tura ediler”

Balalar travmaları tintüvlernıñ başında qayd etilgen ediler. Aqyardaki “Hizb-ut-Tahrir” davasından başlap,  bu davanıñ iştariqçilarnıñ balaları özlerine apis sebebinden neticelerini duyğan ediler.  Bir iştiraqçinıñ, soñ 15 yılğa makemelengen Ruslan Zeytullayevnıñ  qızlarınen daa çoq vaqıt devamında psiholog çalışa edi. Rus quventçilernıñ kelgengenleri, evlerine tintüv, soñ ise babalarnıñ apisi sebebinden balalar içinden qapaldılar ve birisinen bağlanmağa istekleri yoq edi. 

“Olar bağlanmağa, laf etmege toqtattılar. Öz şahsiy dünyaları peyda oldı.  Aylar degil,  yıllar keçkende olar babaları evde olmamazlığına alışqance. Babaları yevde yoq,anaları de evde yoq, çünki o er vaqıt vesiqalarını yığa,  advokatlarnen körüşe, yollanmalarnen oğraşa.  Yahşı ki, şimdiki vaqıtında qızlarını bu aldan çıqartmağa çare tapıldı. Apis etilgen uquq qorucınıñ Server Mustafayevnıñ  qızı Cemile, misal olaraq,  bir yalnınz odada qalmağa qorqmağa başladı. Arbiy urbağa kiyilgen adamlarını körse, panika etmek başlay”, - ayttı Mümine Saliyeva.

Mümine ayta ki,  2020 senesi iyül ayında ruhiy faalnıñ İsmet İbragimovnıñ üs dane qızı rus quvetçilerden qorqtılar.

“Bu qızlar tintüv vaqıtında rus quvetçilerini silâlarnen körgende qorqusından ağardılar, ve anaları aytqanlara köre ottuz saniye devamında buzlağan abideler kibi tura ediler”. Bu vaqıalardan soñ qızlırnıñ sağlıqları ile problemaları başlandı. Tibbiy neticelerine hastalıqlarnıñ psihologik temeli bar, keçirelgen stress sebebinden”, - ayttı. 

Zeytullaev qorantaları

“Oğlanlar  "Lego"dan apisler quralar”

Siyasiy mabuslernıñ, Aqsmecitteki “Hizb-ut-Tahrir” davanıñ birinci taqımnıñ iştiraqçisınıñ Emil Cemadinovnıñ balaları ve Bağçasaraydaki “Hizb-ut-Tahrir” davanıñ ekinci taqımnıñ iştiraqçisınıñ Server Mustafayenıñ oğluları oyunlar vaqıtında er vaqıt tintüv ceryanını, apis ceryanıñ oynap keçireler. 

“Server Mustafayevnıñ oğluları, misal olaraq, “Lego”dan apisler quralar, anda olar oyun devamında babalarına alıp keteler. Emil Cemadinovnıñ oğluları özlerini odada qapalar ve olar  ayta ki apiste, babaları kibi,  oturalar. Mamaqta (Aqmescit rayonnıñ köyü - red.) yaşağan balalar, anaları aytqanlarına köre, nezaretsiz qalsalar, birinciden quvetçiler evge nasıl ucumlanalar oynamaq başlaylar”, - Saliyeva ayta.

“Qırım Balallığnıñ” koordinatorı bu vaqıalarnıñ, yani rus quvetçilernen babalarnıñ apis etüvinin, balalarğa tesirini üç aspektke böldi. Bu - keçirelgen stress, o çeşit şekillerde duyula,  misal olaraq nezaretsiz ağlama, yuqunıñ bozuvı, qapatıluv ve cemaattan sınırlav, qorqularnıñ çoqlaşuvı.  Bu balalar içün kelişmegen allarıdır: qozğaluvlılıq, apislernıñ resimleri ya da qurması.  Ve üçüncısı: tibbiy problemalar peyda olalar. Meselâ,  bazı siyasiy mabuslernıñ zronik enurez, daimiy sıcaq köterelüvi, autoimun hastalıqları,hastalıqlarnıñ kerginleşüvi (etik sebebinden memurririyet adalarını yazmay - red.)

Mustafaev qorantaları

“Olar analarını de alıp ketkeninden qorqalar”

Mümine Saliyeva özü dört dane balasını baqa: üç dane qızını ve oğlusını. Ömür arqadaşı Seyran Saliyev 2017 senesi oktâbr ayında apislengen edi.Qadın ayta ki,  birinci tintüvler başından balalarına olarnıñ qorantalarına de tüntüvnıñ veapisnıñ imkânını añlatmaq başladı. Mümine balalarınnen beraber başqa mabkuslernıñ qorantalarına musafirlikke barğan edi,  keçken tintüvlernıñ qısımlarını köstere edi. Aytqanına köre, balaları o sabanı, taqıqatçinıñ qarar oquğanını tınç  keçirdiler. Lâkin tintüvden soñ babalarnıñ apisine balalarını azırlamaq çare yoq, Mümine ayta.

“O kunnnin neticeleri balamnıñ sağlağına zarar ketirdiler. Yaramay alnıñ sebebini arağanda,  psiholog ayttı - o zamanda, tintüv devamında quvetçilernıñ birisi oñı pek urdı. Men o oñı aselet yaptı aytmam. Qapılarımız tar, olar ucumlağanda qızım Seyrannıñ yanında tura edi,  quvetçilerden küç dalğasınnen oñı de tiydiler. Bu vaziyet qızıma pek tesir etti. O böyle kün tekrarlanacaq dep qorqa, meni de, babasını kibi, alıp ketecekler qorqa”, - ayttı. 

Mümine öz kününin başlağanını tasvirligenine külip ayta ki,  onıñ sabası qaveden başlanmay. 

“Menim künüm acele telefon bağlanuvlardan başlanıñ, birisini ÜZige yazmaq kerek, başqasına tasil suallerden yardım etmek, oquv yurtları aqqında tüşünmek kerek. Sağlıq ile meşur sualler peyda olsa,  qısqa vaqıtında kerekli kontaktlarını tapamız ve bu memelini çizmege tırışamız.  Oquv yılnıñ soñu keldi, men ise balalar arasnında alâcilernı sayyam. Biz er bir balanıñ istidatlarını yazıp çıqaramız,  çünki kelecek vaqıtında analarına oquv yurtlarını seçip almaq yardım etecemiz. Balalarnıñ istidatlarını coymaq olmay, olarnı inkişaf etmege kerek. Bütü bu işlerde halqımız daima yaqın qala, idat ete. Bu balalar böyle vaziyette yalnız qaldılar aytmağa olmay. İnsanlar yardım eteler ve er bir problemanı doğru çizmege tırışalar”, - Saliyeva malümatlar berdi.