“Qırımğa kirüvine edebiy yasağı maña farq etmey”. Siyasiy mabusı Öleksiy Çirniy ile intervyü

Сорока Ірина
·
19:29, 21 Quralay
“Qırımğa kirüvine edebiy yasağı maña farq etmey”. Siyasiy mabusı Öleksiy Çirniy ile intervyü
Foto menbası: Суспільне Крим

Apiste bulunmasınıñ şartları ve kelecegine niyetleri ve planları aqqında Kreml siyasiy mabusı (2014- 2021 seneleri) Öleksiy Çirniy  qurtarmasından soñ birinci intervyüsında Suspilne Qırımğa malümat berdi.

Azatlıq künü. O nasıl keçti?

— Şimdiki vaqıtında alım tuzetildi. Azatlıq künü (2021 senesi, mayısnıñ 7-si- redü) şeyler toplavdan başlandı. Ne almağa, ne anda qaldırmağa baqtım. Soñ, apis adeti üzre, azat olğanını çay içmesinnen ozğaralar. Soñ ise muasebe ve azatlıq bileti.

Tevqıfhanesinin binasından çıqıp, babamı kördim ve quvandım. Anam kelgenini bile edim, babam kelgenini haber etmediler. Lâkin subetleşiyege vaqıt bermediler, tek bazı vesiqalarımı ve şeylerimi bermege yetiştirdiler.  Meni tez-tez maşnağa oturttılar. Bu bir taraflı etap olğanı yahşı edi, başqa tevqıfhanesinde degil. Meni pek tez alıp kttiler, tezlikleri 150 km yaqın edi, tezce menden qutulmaq istey ediler.

Sınırğa kelgende maña “Rusiye territoriyasına kirüvine Edebiy yasaq vesiqanı” berdiler. evelsi maña 10 yıllıq yasaq çıqarılğan edi.Şimdiki zamanda bu sual ile advokat çalışa. Daa Rusiye tarafından aqlarım bozuvı sebebinden AİAMne hatip etmege niyet etemiz. 

Vesiqalarımı ve şeylerimi alıp, men bir yalıñız - qaravulsız, konsulsız  sınırğa kettim. Bu pek dramatik anı edi.

 Daa oquñız: Mayısnıñ 7-ne Rusiyede ukrain siyasiy mabusi Çirniy 7 yıl koloniya cezasından soñ azat etildi 

Qırımğa kirüvine edebiy saq mektübini alğanda ne duydıñız?

— Bu vesiqa - bu “kopek kâğıtıdır”, maña o farq etmey. Men, grajdan şahsiyeti olaraq anda barmağa niyet etmeyim, lâkin barsam- grajdan şahsiyeti olaraq degil. Belk yaqın vaqıtında degil, lâkiyen episi bar niyet etem. Öz dağlarımı, öz ormanlarımı sağındım.  Anda yaşağan insanlarını -yoq.

Bu qararını AİAM şikâyet etmege niyet etesiñı mı?

— Biz advokatnen bunı endi muzakere ettik ve şikâyet etmege niyetimiz bar. Bunı daa BHT vekillerinen muzakere etmege niyet etem. Bu davada ve Rusiye men qarşı qanunsız areketleri aqqında davalarda advokatım   Roman Martinovskiy olacaq.

Qırımnı ziyaret etmege planlarnızğa bar mı?

Qırımnı ziyaret etmege bir şeyge baqmayıp niyet etem.


Menba: Suspilne Qırım

İşğal ükümetniñ qabul etmemesi. Qırşılıq areketi

2014 senesi, Qırımnıñ işğali. Siz Qırımnıñ Rusiyege qoşmasına qarşı çıqtınız.  Nasıl areket etmege qarar çıqardıñız?

— Qara arheologiyanen oğraşqan tanışlarım bar edi. Olar eglenmek içün  patlav maddelerini yapa ediler. Men olarğa hatip ettim, olar ise FTH haber ettiler. 10 yıl devamında “bir qazandan aşağan” dostlarım hayın ettiyelr. 

Azırlıq qaç vaqıt aldı?

—Qarşılıq areketi - bu teraktlar degil. Teraktlarnen menim areketlerimi rus haber vastaları adlandırdılar.  Narazlıq tedbirni bir ayğa yaqın azırlağan edik. Oñı yerine ketirmek içün ana-babamdan para alğan edim, nege aldım elbette haberleri yoq edi.

Toqtatuv. Nasıl keçti?

— Meni 2014 senesi 8-9 mayısnıñ gedejsi toqtattılar. Pirogovnen saqlatılğan patlav maddesini almağa çıqtım. Episi tez keçti. Şaştım, çünki birisini  haberi yoq edi, tüşüngen edim. 

Başından özümi qabaatlı sayğan edim, çoq tanışlarıma aytqan edim.

Öleksandr Pirogov - student-himik, eki kere  makemelengen edi. Oñıñ cinayet keçmişi aqqında heberiñız bar edi? Sizni iç bir şey şübeletmedi mı?

— Oñın keçmişi aqqında haberim bar edi, lâkin şübeletmedi meni. Men oñı “oz insan” ile sayya edim, o hayın etmez, bildim. Qatam edi.

Sizni kim hayın etti doğru añladıñız?

— ЁYoq. başından Pirogov ve başqaları aqqında FTHnen muzakere devamında bildim. Soñ malümatlarnıñ çıqışı müim olğanını añladım.

Soñ, davamı oquğanda ve “fikirdaş-dastlarım” davada iştiraqçiler degil, şaatlar kibi keçkenlerini körgende episini añladım. Bu tse Öleg Klimçuk, Kirilo Makarov, Andriy Dobrovenko ta Leonid Agapeyev ediler. 

Sorğu ne qadar vaqıt devam etti? Sizni kim sorğuğa çekti?

—Sorğu eki kün devam etti. Kimler edi bilmeyim, lâkin funtu uram. 

Sorğu devamında başıma çuval kiydirgen ediler, men iç bir şeyni körmedim. Bu yaramay hatıralardır: protivogaz kidirtip, sigara tıqkan ediler, nefes almağa çare yoq edi. Gecesi kamerada yarığını yaqıp, yuqlamağa bermey ediler, buñı qatlanmağa pek qıyın edi.


Menba: Suspilne Qırım

“FTH hadimleri” sizge makemede nasıl cevaplar bermege ayttılar mı?

— Böyle de ayttılar.  Sorğu devamında men  o başqa adamlar olğan ediler aytqan edim, amma olar şaatlıq etkenlerini aytıp külgen ediler.

Birinci şaatlıqta Öleg Sentsovnı añmadıñız. Ondan soñ ne denişti?

—  Nasıl edi aqılıma qalmadı. Soñ videonıñ kördim, rus haber vastalırnıñ videosında men Öleg Sentsov qarşı şaatlıq ete edim. Pek yazıq ki, zaifligimi köstertim. Şimdiki vaqıtında bu zararlı şeylerden boşandım ve kelecekke yol tutmaq niyet ettim.

Öleg Sentsovnen körüşmege niyetiñız bar?

—  Apiste bulunması vaqıtında mabuslernin biri birisinnen qonuşmağa imkânları yoq. Bu sebebpte mektüpleşip men ne bir şeyni añlatmaq, ne de deneştirüvnen hayırmaq olmadım. Şimdiki vaqıtında mennen körüşmege istese, men o bilmegen şeylerini oña añlatırım. Lâki bilmeyim, belki maña canı ağıra bu sebebpten keder etmege istemeyim.

Daa oquñız: İşğalciler “Sentsov davanıñ” iştiraqçina Öleksiy Çirniyge Qrımğa kirüvine edebiy yasağını çıqardılar

Apiste bulunması vaqıtı

Tevqıfhanesi memuriyetinin sizge mesülieti nasıl edi?

—  Mesülietleri yaramay edi, er vaqıt yerişken ediler, memuriyet başı Öleksandr Nikiforov ve hadimleri qarışqan ediler. Lâkin normal insanlar de bar ediler, bazıları ruziy tarafından de imdat etmege tırışa ediler. Lâkin bu tek yalıñız olğanda. Böyle adamlarını anda çoq tutmaylar.

Kameradaşlarımnıñ mesülietleri normal edi, meni cinayetçinen saymay ediler.

Mektüpleşme

Sizge mektüpler kim yazğan edi? Ana-babañız yazdılar mı?

—Birinci mektüplerde ana-babam Qırımda yaşayışları yahşı dep menim fikirimi deniştirmek tırışa ediler. Aytqanlarına köre, andaki ükümet yaramay degil, Qırım sakinlerniñ yaşayışlarını yahşı yapmağa tırışa. Lâkin men doğru añlattım, mennen bağlanmağa isteseler - siyaset aqqında yazmasınlar.

Endi soñki mektüplerde babamnen mesülietlermiz yahşı oldı, men oñı Doğğan kününen ve Yañı Yılnen ayırladım. Lâkin soñki mektüplerde o Ukrainağa qalğanıma ve pasportmı deniştirmege yasağıma şaşa edi. Meni oñıñ şaştığı meraqlandıra. Belkki, sadıq ve namus oña farq etmey, belki nazar noqtaları başqa.

Ananız ne yaza?

— Anamnen mektüpleşüv başqadır. Anam evdeki işleri aqkında, tanışlardan ve qomşulardan “selâmlar” aqqında yazğan edi. Mektüplerine seve ve sağına dep yazğan eli. Körüşüvmizni bekley, lâkin körüşüv endi (mayısnıñ 7-ne -red.), devamlı olmasa da keçti.

Apiste olğanda maña dünya boyu laqayt olmağan insanlar yazğan ediler. Episi mektüplerini men saqladım.


Menba: Suspilne Qırım

Tevqıfhanesinde bulunması sağlığınızğan nasıl tesir etti?

— Büyrüklerimnen, aqcigerlerimnen bazı problemalar bar edi, yüregim raatsızlata edi. Lâkin episi bir qarar, bitter de olmağa imkânı bar edi.

Siz koronovirus pandemiyası vaqıtına Covid-19 hastalandıñız mı?

 Tevqıfhanesinde izolâtsiya edi mı?

— Soñki 4 yıl devamında mende ya da umumiy izolâtsiya, bu KTO (kamera türlü odası -red.), ya da ceza tevqıfhanesi, ya da KTİO (kamera türlü ilk odası - red.), ya da qattı rejim barağı edi. lâkin bütün “baraq keçken baarde hastalıqtan keçti. Sıcaqaları  40-ce köterilyegn edi, qoqu de dadını duymağan ediler. Bizni paratsetamolnen ve başqa ilâclarnen yahşı ettiler.

Ondan birisi ölmege başlasa edi, birisini yahşı etmege ve alıp ketmege başlamaz ediler. Bu sebepten kövid - bu tek suvuqlanma dep sayam. Gripnen, misal olaraq, ömür boyu hastalanam. Men içün kövid kerginleşken grip kibi keçti.

Memuriyet perçemiñız sebebinden zulum etti mı?

— Zulumlar elbette bar ediler. Meni zorbalıqnen qırqıtmağa tırışa ediler, lâkin çare tapmadılarü Menim perçemim - meni timsaliy, milliy identifikatsiyam ola, ondan red etmege meni birisi mecburlamağa olmaz.

Apiste bulunması vaqıtında oqumağa imkânınız bar edi mı?

— Tevqıfhanesined olğanda kitaphane hadimlerinnen bağlanmağa tırıştım, bazı kere bir şeyler bergen ediler. Bazı kere meraqlı kitaplar, bazı kere yoq. Çeşçit türlü ediler. Advokat ve konsul kitaplar yollay ediler, lâkin olardan tek bazılarını qabul ettiler.

Esas kitaplarım bu: Tsün Dzi “Cenk sanatı”, milâttan evel V senenin traktatı “Busido - samuray qanunnamesi” ve Yerih Lüdendorf “Total cenki”. Bu menim üç dane “Bibliyalarım” olalar.

Reabilitatsiyadan soñ ne yerde yaşamağa isteysiñız?

— Şimdiki vaqıtında bu sualge cevabım yoq. O açıq qala.

Nenen oğraşmaq niyet etesiñız?

— Reabilitatsiyadan soñ öz işimnen - tarihiy rekonstrutsiya ile oğraşmaq niyet etem. Grajdan faaliyeti aqqında de tüşüncilerim bar.


Menba: Suspilne Qırım