Tintüv hronologiyası. Aqmescitteki ekinci “Hizb ut-Tahrir” davasınıñ figurantlarnıñ ekinci yıllığına

Олександра Сурган
·
12:43, 29 Sabanay
Tintüv hronologiyası. Aqmescitteki ekinci “Hizb ut-Tahrir” davasınıñ figurantlarnıñ ekinci yıllığına
Foto menbası: Суспільне Крим

Eki yıl evel. 2019 senesi saban aynıñ 27 birden qırımtatarlarnıñ otuz evden ziyadesine Rusiye FTH hadimleri sürip kirdiler. O, Qırımnıñ tamır halqına qarşı yöneliş tutqan Qırım yarımadasınıñ işğal zamanlardaki eñ kütleviy ameliyatlarından biri edi. Tevqif etilgenlerni Rusiye Federatsıyasınıñ CK 205.5 maddesi (terroristim teşkilâtınıñ teşkil etilmesi ve bu teşkilâtında iştirak etilmesi) boyunca mahküm ettiler. Bu teşkilât ise Rusiye territoriyasında yasaq etilgen, amma Ukraina territoriyasında qanuniy sürette çalışmaqtadır.

Açılğan davanı uquq qoruyıcılar, aqmescitteki ekinci “Hizb ut-Tahrir” davası dep adladılar. O, 29 şahıstan ibaret. Çoqusınen qırımtatarlar. Olardan 25 Rostov-na-Donudaki taqiqat tevqifhanesinde buluna, 4 ise qıdıruvğa ilân etildi. “Memorial” uquq qoruyıcı merkezi, figurantlarnı Kremlniñ siyasiy mabusları olaraq tanıdı.

2019 senesi saban aynıñ 27 on dane qırım tatar ailesi içün aynı tarzda başlanğan: qapığa israrlı qaquvınen. Kimerde silâlı quvetler bahillerni kiyip yaş ana-babalarnı uyandırmamağa turışa ediler, kimerde ise adamnı yerge qoyıp qırçmalarnı kiye ediler. Amma aqiqaten.Bu ameliyatınıñ neticesi şusı oldı ki, tintüvlernen kelginlerine çoqusı ekinci yıl endi tevqif astında buluna. Bir afta evel davanıñ baquvı başlanğan. UA:Qırımnıñ muarririyeti, mabuslarnıñ aileleri şu sabanı nasıl hatırlağanları aqqında beş ikâyeni azırlağan. Er ikâyeniñ devamı kelecek soyunda körüne. Çünki olarnıñ, “Hizb ut-Tahrir”niñ evelki ve kelecek davalarında  iç bir farqı yoq. Tek, siyasiy seveplerden peyda olğan davalardaki figurantlarnıñ taqdirleri aynı ve olardan er biriniñ müimligi bar. 

Gülnara Abdukadırova, Vladlen Abdukadırovnıñ ömür arqadaşı degeni kibi, saba tahminen saat 6’da qapı qaquvınen başlanğan. “Kim?” sorğanda, “FTH, açıñız” cevabını alğan. Dey ki, oña kirgen silâlı terkipteki hadimlerniñ miqdarını sayıp olamadı bile: “olar bütün odalarğa kirip, ev içinde menden ve balalardan ğayrı kimse olmağanını añlap tintüv qararını oqumağa başladılar.Bu ceryan içinde balalarnen bir özüm edim. Balalar yuqlay edi. FTH hadimleri er şeyni baqıp bala odasına kirgende tek o vaqıt olarnı uyandırdım. Qızlarımnı o şaşırtqan dep aytıp olamayım. Şimdi evlerge silâlı adamlar kirip babanı alıp ketkeni aqqında olarnıñ haberi bar”.

Vladlen Abdulkadirovnıñ çağına yetmegen üç qızı bar. Eñ kiçigi Nial, babasınıñ tevqif etüvinden bir qaç kün evel dünyağa kelgen. Babası, onı ve ömür arqadaşını loqsahanedinden almağa yetiştirgen. Saban aynıñ 28 yaqalanpan edi. Gülnar, aqaynıñ tevqifinden soñ aytqanı kibi, tevqif içinde onıñ başını urdılar.


Gülnar, kiçik Nialnen Stroganovkadaki öz evinde

Sabriye Bekirova Akim Bekirovnen onıñ tevqif etüvinden eki yıl evel evlendi. Dey ki, o qadar uzun müddetine aqayınen daa ayırılmağan edi. Olarnıñ evine de tintüvnen saba vaqtında keldiler, Sabriyeniñ aqayı evde edi. Onı saban aynıñ 27, eki yıl evel tevqif ettiler. Onıñ ömür arqadaşı ekinci balanı bekley edi. Sayfullah oğlançığı, babasınıñ taqiqat tevqifhanesine oğrağanından soñ dünyağa kelgen. “Tevqiften evel bütün tehnikalarımıznı aldılar. Advokatqa telefon açmağa izin bermediler. Aqayıma tintüv ve onıñ tevqif etüvine qararını oquğanda, Akim onı advokatsız imzalamağa red etken. Tahqiqatçı oña advokat olmaycağını ilân etti. Soba yanında toplanılğan kâğıtlarnı qarıştıra ediler ve edebiyatnı diqqatnen baqa ediler”.

Tintüvler sırasından soñ tevqif etilgenlerniñ advokatları, tevqif içinde din edebiyatınıñ gizli qoyuvı aqqında bir qaç sefer aytqan ediler. Bazı vaqialarda, imayecilerniñ sözlerine köre, FTH hadimleri yañı kitaplarnı degil, polietilen zarında olğan kitaplarnı “tapqan ediler”.


Sabriye Bekirova

Tevqif etikgen Yaşar Müedinovnıñ sekiz balası bar, altısı çağına yetmegen. Onıñ ömür arqadaşı Naile hatırlağanı kibi, tevqiften soñ Yaşarnı evden alıp çıqarğanda oña er kesnen sağlıqlaşmağa izin berdiler. “Tur, keteyik dediler. Cevap bile bermege yetiştirmedim. Aqayım balalarnen sağlıqlaşmağa rica etken, er birini quçaqlay edi, büyük oğlum 12 yaşında edi, o artıq aileniñ başı olğanını fısılday edi. Sözümni diñlemege rica etken edi. Onı evden çıqrğanda balalarıma baqtım, er kes ağlay edi. Kiçikleri aqşamlarda ağlay, büyükleri ise olarnıñ canını raat eteler”.

Yaşar Müedinov tevqiften evel qurucı olaraq çalışa edi, işten serbest vaqıt içinde ise faal areketinen oğraşa edi: makemelerni ziyaret ete edi, evelden tevqif etilgen qırımtatarlar, musulmanlar içün yardım toplay edi. Saban aynıñ 27 tecqif etilgenlerniñ arasında çoqusı-aynen “Qırım birdemliginiñ” faalleri, grajan jurnalistleri ve uquq qoruyıcılardır.


Müedinovnıñ büyük qızısı babasına resim yapqan

Erfan Osmanıvnıñ ömür arqadaşı Akime, aqaynıñ çalğı aletinen qutusını açmağa tırışa. Osmanov- tasilge köre çalğıcıdır. “2014 seneden itibaren Qırımdaki musulmanlarnıñ evlerinde tintüvlerni izlep, bu dertke biz de oğraycağımıznı añlay edik”. Bu belâğa oğray bilecegimiz aqqında aqayımnen laf ete edik ve aqayım er vaqıt, men küçlü olmaq keregim dep ayta edi”. Osmanovnıñ ailesinde çağına yetmegen dört balası bar. Akime dey ki, eñ zor tintüvniñ ilk daqiqaları olüan edi: FTH olarnıñ evine saba saat 5 keldiler. Olarnıñ tintüvi keçken vaqıtta, Osman er vaqıt pencerege köz atıp oña destek yapa bilgen iç bir adam olmağanını köre edi: “aqiqaten telefonlarımıznı birden alğanlar, öyle erte edi ki, bizde tintüv olğanını kimseniñ haveri olmağan edi”,- tarif ete Akime. 


Akime Osmanova oğlularnen beraber

Şaban Ümerovnıñ evindeki tintüvinden soñ onıñ ömür arqadaşı Zarema, onıñ aqayını ne yerge alıp ketkenlerni sorğan. “Qırımda olıp keçkenini bilip, aqayım içün qasevet etip onı Aqmescitke mi alıp ketesiñiz?,- dep sordım. Tahqiqatçı ise külip: “Ya siz ne, Moskvağa mı isteysıñız?”.Tevqiften eki afta evel Şaban Ümerov deñiştirilgen maşnalarnı ve grajdan urbasında olğan adamlarnı köre edi. Umerov 51 yaşında. Tevqif etüvinden evel hastalarnıñ sırası bar edi. Tevqiften soñ alı fenalaşqan. Kerek olğan tibbiy yardımını almağanına bir qaç sefer şikâyet etken edi. 


Ümerovnıñ balaları: Abdulaziz oğlusı ve Madina qızısı babadan mektübini oquylar