İçtimaiy Qırım, Ukrainanen Qırım yarımadasınıñ ilerideki serbest etüvine dair ekspertlerniñ soñki tefsirlerini topladı. Ukrain arbiyleri içün ücüm silâlaştıruvınıñ berilmesine dair müzakereler ne içün toqtatılıp neticesiz qaldı?

Politico neşriyatı, öz malümatında AQŞ devlet kâtibi Entoni Blinken, ekspertler gruppasınen videokonferentsıyası vaqtında Rusiyenen işğal etilgen Qırımnı cenk yolunen serbest etmege ukrain arbiyleriniñ ıntıluvı, rusiye prezidenti Vladimir Putin içün “qırmızı şeriti” olıp Ukraina boyunca daa şiddetli raketalı uruşlarına ketirebilecegini qayd ete.

Amerikalı neşriyatı, halq ögünde yapılmağan müzakeresiniñ daa bir iştirakçısı, devlet kâtibine AQŞ’nıñ ukrain yarımadasınıñ qaytaruv kampaniyasında Ukrainağa faal sürette yardım etmege niyeti barmı dep sual qoydı. Devlet kâtibi ise - Ukrainanı Qırımğa ücümine mecbur etmege Ştatlarnıñ niyeti yoq ve olar ülkeniñ şarqında yardım etilmesinde çalışqanlarını cevap berdi. Siyasetçi qayd etkeni kibi, Ukrainanıñ akimiyeti, rusiyelilernen zapt etilgen Qırımğa ücüm etmek kerekmi dep özü qarar bermek kerek. 

Bunen beraber Karnegi fondınen teşkil etilgen onlayn müzakeresi vaqtında AQŞ devlet kâtip muavini Viktoriya Nuland, Ştatlar işğal etilgen Qırımda arbiy obyektleri bıyunca USQ uruşlarına qarşı çıqmaylar, çünki yarımadanı tek Ukrainağa ait territoriyası kibi sayalar, buna köre, yarımadada duşman rusiye obyektlerini ücüm etmege ukrain tarafınıñ qararına qarşı çıqmazlar dep qayd etti. 

 “Ukrainler ne yerde cenkleşmege ya da qısqa, orta ya da uzun müddetli istiqbalde Qırımğa dair nasıl qarar bereceklerine evelden qıymet kesmem, amma Qırım Ukrainağa ait olğanını qabul etemiz”, - dep añlattı devlet kâtibiniñ muavini. 

Tafsilâtlıca oquñız: Ukraina, Qırımnıñ demilitarizatsıyasız iç bir vaqıt telükesizlikte olmaz - AQŞ devlet kâtip muavini

Onıñ sözlerine köre, rusiyeliler işğalden soñ insan aqlarınıñ kütleviy bozuluvı, qırımtatarlar ve başqalarnıñ taqıp etüvini başladı. İşğalnıñ 9 yıl içinde Rusiye, yarımadanı Ukrainanıñ nezareti astında olğan büyük miqyaslı ücümi içün qullanılğan büyük arbiy bazasına çevirgen. Böylece, onıñ fikrine köre, Qırımda rusiye arbiy bazalarnı USQ içün qabul etilgen nişanlar kibi saymaq mümkün.

Qoşma Ştatlar Ukrainanıñ suverenitetinde muntazam sürette qayd etkenlerine ve 1991 senedeki sıñırlarına ülkeniñ qaytuv ğayesine qık tutqanlarına köre, Qırımda RF arbiy bazalarını USQ içün qabul etilgen maqsatlar kibi saymaq mümkün. 

Bundan da ğayrı, Nuland şunı qayd etti ki, Qırım, eñ azdan demilitarizatsıyanı keçmese, Ukraina telükesizligine irişmez. Vaşingtonda USQ içün tek cebede kerek olğan degil, ülkemizniñ suverenitetiniñ bozuluvına dair olabilgen qanunsız areketlerniñ kelecek toqtatuvı içün Ukrainağa silânıñ alıp ketirilüv fırsatlarnı baqalar.

“Ukrainağa sıñırlarnıñ daa quvetli mudafaası, daa yahşı radarları ve Rusiye kene de ücüm etip olamaz dep emin olmaq içün evelki tenbiyelevlerniñ sistemaları kerek olacaq”, - dedi Nuland. 

Ukraina Mudafaa naziriniñ sabıq mesleatçısı (2014-2015) Nataliya Popovanıñ intervyüsinde Avropada AQŞ ordusınıñ sabıq başı ve general-leytenant Ben Goces deokupatsıya aynı bu yılnıñ yazında olacağını qaçıncı sefer qayd etti. 

Tafsilâtlıca oquñız: Beyaz ev, Qırımdaki rusiye obyektleri boyunca USQ’nıñ uruşlarına endi qarşı çıqmay - Goces

“Bu aqta laf etkende, Ğarp vade etkenimizni yapsa, ve bu uzaq mesafeli silânı bersek, Qırım endi bu yıl serbest olabilecegini aytabilemiz. O vaqıt, menimce, Qırım yaznıñ soñuna qadar serbest olabile, başqası ise bundan soñ olacaq. Qırım - qarar etici bir territoriyasıdır.

Qırımnı baştan izolâtsıya etip, onı Rusiyenen bağlağan bu eki yolunı yoq etip onı serbest etesiz. Biri - Keriç köpürinden, başqası - Rostovdan Mariupoldan, Melitıpoldan Qırımğa keçirgen yol köpürini. Bütün köpürlerni qapatıp Rusiye içün Qırımğa ve Qırımdan er şeyniñ keçüvine yolunı qapatasıñız. Soñra ise uzaq mesafeli silânıñ yardımı ile olar Aqyar, Saq, Cankoy ve başqa rayonlarını qullanıp olamazlar dep kefalet etesiñiz. 

Aqiqaten, uzaq mesafeli silânı qullansañız, o pek şaşırtıcı bir şey. Ve, menimce, onı qullanuvı içün faydasız yapsañız, azatlığını başlarsıñız. Ukrain ordusı, elbet de, yarımadağa kirmek kerek, amma uzaq mesafeli silâlaştıruv onı rusiye ordular içün faydasız yapqan soñ”, - qayd etti o. 

Goces daa şunı qoştı ki, Ukrainanen Qırımnıñ serbest etüvinden soñ “Rusiyeniñ içinde büyük deñişmeler olacaq”.

“Menimce, büyük deñişmelerni körermiz. Elbet de, Putin ve onıñ rejiminen ne olacağını evelden körip olamam, amma Qırım azat etilse, bu yılnıñ soñuna qadar ğkümdarlığı süreceginde emin degilim. Menimce, çeçenler, Kadırov, közetip bekleyler. Çoq şeyni ayta, amma çeçen askerlerden qıyma yapqanlarını eşitmeysiz. Qurtarıcı olmaq içün ya da olar ayırılsınlar dep olarnıñ tarafdarı olğanını dep tüşünem. 

Prigojin, Şoygu ve Gerasimovnıñ araları bozulıq olğanı aqqında fikrim bar. Kerçekmi, yoqmı, tünevin Kreml, Prigojinniñ adı, iç bir resmiy KHV’da qullanmağa yasaq etilgenini oqudım. Prigojinniñ izolâtsıyasınıñ başlanuvı olğanını tüşünem. Putinge, Şoygu ve Prigojin arasında seçmek kerek olsa edi, Prigojin onıñ işğn daa telükeli olğanını körer edi dep belleyim. Kreml meseler boyunca ekspert degilim, buna köre, anda olğan bütün şahıslarnıñ adlarını adlap olamayım. Buna köre, ne olacağını tahmin etmeycem. Amma Qırımnıñ serbest etüvinden soñ Rusiye içinde büyük deñişmeler olır”, - dedi general.