Kazahstandaki vaziyeti,  kelecek vaqıalarını ve 2014 senesi olğan Qırımnıñ işğalinnen muvaziları yaqınşarqıy taqıqatlar Merkezinin başinnen - İgor Semivolosnen “Sogodnі. Golovne” programmadı muzake etildiler.

İgor Semivolos fikir ete ki, umumiy vaziyet aslında pek qıyındır,  çünki Kazahstandaki malümatlar episini tasvir etmeyler, ondan ğayrı devlette internet soñdurılgen edi:

“Narazlıqlar bu dalğanı köterdiler.  Teklifleri aslında iqtisadiy ediler,  çeşit mitingleride çıqqan insanlar iqtisadiy tekliflerge (gaz fiyatnıñ alçaqlatuvı) daa başqa tekliflerini khoştılar. Lâkin soñ bir zamanda siyasiy teklifler de peyda oldılar. Men bellesem, bu eki sebepnen bağlı edi. Birinciden,  bu Nazarbayevnen (Kazahstannıñ birinci prezidenti Nursultan Nazarbayev - red.) birşey olğanı aqqında öşekler, ekinciden ise bu ceryanğa siyasiy faallernıñ qoşuluvı. Olar ise, bu siyasiy mitinglerini şekillendirdiler.  

Ükümetnıñ istifasından evel Tokayev qattı şekilde “denişmeler olmacaq” dep beyan etti ki,, bu beyanattan soñ ise birinci eskalatsiya qayd etildi.  Narazlıq tedbirler devletnıñ balaban şeyerlerine başlandılar,  ve ğarbiy Kazahstanğa tarqatıldılar ve ondan soñ Almatı şeyerinde esas narazlıq başlandı”.

Ayrıca ekspert Nursultan Nazarbayevnıñ siyasiy meydanında aralıq aynıñ soñundan bulunmağanına diqqat etti ve qoştı ki, Nazarbayevnı OTAT devletlernıñ oturuşına de añmadılar:

“Aslında,  bu insan aqqında yañı malümatlar yoq. Demek, belki de o öldi, ya da bazı sebeplerden oña insanlarğa qarşı çıqmağa mümkün degil. Şu zamanda Tokayev fikir etti ki, oña qarşı  fesat başlandı ve qısqa devirde narazlıq  tedbirler zorbalıqqa keçtiler. Zaorbalıq Almatıda fevquale vaziyetnıñ ilân etüvinden soñ qavğanıñ eskalatsiyası başlandı ve zorbalıqnıñ sebebinnen oldı.  Lâkin o episi bir fevquale vaziyetini qayd etti ve neticele şeyernıñ soqaqlarına zorbalıq adiseleri pek çoqlaştı”.

Yaqınşarqıy taqıqatlar merkezinin başı diqqat etti ki, ükümet narazlıq tedbirlernıñ iştiraqçilarına qarşı ritorikasını deniştirdı:

“Yanvar aynıñ 4-5 bu insanlarını daa narazlıqçilarnen adalandıra ediler, apansızdan yanvarnıñ 6-7 gecesi olarnı “terroristlernen” adlandırdılar. Ondan ğayrı çapul etme kadrlarını tarqatmağa başladılar.  Misal olaraq, narazlıqçilar ve politsiya arasında olğan çatışmalarnıñ kadrları aslında yoq,  lâki çapul etme kadrları pek çoq. Bu böyle siyasiy usuldır,  olar grajdan fikirini quvetnıñ qullanmasına azırlaylar. Avalimanı aqqında malümatlarını de tasdıqlamaq qıyın. Demek, olar  “casus belli”, yani cenkâver areketlerini başlamaq içün imkânlarını yaratalar”. 

Ondan ğayrı İgor Semivolos Kasim-Jomart Tokayevnıñ devlette  olğan narazlıqlarda “tış terroristlernıñ” iştiraqları ve Almatığa ucumlanğan “20 bin cinayetçiler” aqqında beyanatını tefsir etti:

“Birinciden - 20 bin cinayetçiler - qaydan o bu raqkamını aldı haberim yoq.  Men bellesem,  bu Kazahstandaki narazlıq tedbirlerine çiqqan insanlarnıñ umumiy sayısıdır. Videolarğa köre,  devlet boyu narazlıqçilarnıñ sayısı 20 bin insanğa yaqın ola. O eçnebiyler aqqında ayta, bu ise “casus belli”. Ucumını ve interventsiyanı aqlamağa kerek. OTAT qanunnamesine aytıla ki, tek tın interventsiya vaziyetinde yardım etmek mümkün. Çeşit türlü içki siyasiy vaziyetlerde olarnı celp etmege mümkün degil.  Men bellesem, ruslar Tokayevnen bu formulanen paylaştılar, çünki Peskov başından ayttı ki, kazahlar özleri çare tapmağa olacaqlar,  üç saattan soñ ise Tokayev bu 20 bin cinayetçiler aqqında beyan etti. Demek, bu üç saat devamında bir şeyler oldı”.

Ekspertnıñ aytqanına köre, OTAT episi devletlernıñ Kazahstanğa öz ordularnıñ yollaması pek müimdır:

“Bu felâketdır, çünki bu devletler Rusiyenen qan ile bağlı oldılar.  Misal olaraq,  ruslar bir yerde cenkini başlamağa isteseler, er kez añlay, ne yerde,  episi bu devletler öz ordularını Ukrainağa yollamağa mecbur olacaqlar. OTAT vaziyeti aslında havflı. Ruslar aqqında aytsaq, diqqatqa almağa kerek ki, rus askerlernıñ qısımı daa ordularnıñ resmiy kirsetmeden evel Kazahstan territoriyasında bulunğan edi”.

Rusiyenin Kazahstandaki vazitinde iştirağı aqqında espertnıñ fikiri böyle: İgor Semivolos fikir ete ki, Rusiye Tokayevnıñ felâket duyğusını şekillendirdi. Olar konspirologik fikirler ile mitinglerini Nazarbayevnıñ bulunmağanına bağladılar. Rusiyenıñ kelecek adimleri aqqında o böyle malümatlar berdi:

“Şimdiki vaqıtında ruslarğa Kazahstannıñ qısımını işğal etmege keregi yoq.  Olar aqılsızlar degil. Men bellesem,  olar devletten ketmege niyet eteler, lâkin olarğa Kazahstandan ve Tokayevden nevbetteki ortağını ve yoldaşını yapmağa isteyler”.

Merkez başnıñ fikirine köre, şimdiki vaqıtında Kazahstanda olğan adiseler Qırımda 2014 senesi olğan vaziyetine oşay, lâkin farqları de bar:

“Anda de Rusiyenıñ interventsiyası bar edi, mında de bar. O zamanda ruslar öz ucumını aqlamaq içün, “rus halqını qorçalamaq” maqsadınnen kirgen ediler. Kazahstandaki vaziyeti biraz başqa,  mında “eşil adamlar” başqa devletnıñ territoriyasına kirmecekler. Putin içün episi devletlernıñ ordularnıñ iştirağı pek müim edi. Qırğıztanğa baqıñız, oñı ordularını kirsetmege mecburlağan ediler. Eki kün devamında o razılıq bermey edi. Ermenistan ve Tacikistan öz ordularını doğru yolladılar,  Qırğıztan ise qoşulmağa istemey edi”.

İgor Semivolos aytqanına köre, halqara cemiyetnıñ bu adiselerge reaktsiyası  turğun, çünki şimdiki vaqıtında malümatlar az. Halqara meydanında Kazahstannıñ mevamları denişmesiz qalalar, demek “olar Ukrainağa qarşı rey bergen ediler ve bunı devam etmege niyet eteler”. O qoştı ki, mitingder ve quvetçiler ile çatışmalar de soñuna keldiler:

“Narazlıqlar - bu faal devirdır, o zamanda insanlar tüşünmeyip, episinen beraber areket eteler.  Ondan soñ duyğuları zaifleşmege başlaylar ve olar ükümetke qarşılıq etmege endi istemeyler. Lâkin suallernıñ çoqsı öyle de açıq qala”.