Halqara Insan aqlar kunü arifende biz BHT insan aqlar Monitoring missiâniñ zenaatchinen Maksim Popovichnen bu sualini muzakere ettik. Aytqanina kore, ârimadada insan aqlarniñ ve gumanitar uquqniñ keniş spektri bozula.

Insan aqlar bozuvniñ er bir kerchegini tasvir etmege qiyin, amma biz bazilarini muzakere etecemiz.

Zorbaliqnen  ğayip etüvler

2014 senenin ilk baar ayinda Reşat Ametovniñ olüminnen iş ğal etilgen Qirimda birinci zorbaliqnen  ğayip etüv qayd etildi. Eger apislengen insanniñ bulun ğan eri aqqinda malümatlar berilmese, boyle apis zorbaliqnen  ğayip etüvnen sayilar. Boyle adiselerniñ çoqusina azaplanuv kerchekleri de bar.

Daa oquñiz: Ukraina TIN dünâ ğa iş ğal etilgen Qirimda ve Donbasta ol ğan zorbaliqnen  ğayip etüvlerini hatirlatti

BHT malümatlarina kore,  Qirimniñ Rusiyenen iş ğal etüvinden 2021 senegece zorbaliqnen  ğayp etüvniñ 43 kerchegi qayd eitldi, çoqsi adamlar qirsizlanğan ediler. 11 insan aqqinda bu vaqitace malümatlar yoq.

“Bu davalar ile effektiv taqiqatlar kechirilmediler, birisini mesulietkeçekmediler”, - Maksim Popovich aytti.  - Boyle  ğayp etüvlerniñ soñki dao ğasi bu senenin ilk kuz ayniñ 3-4 edi, 5 dane Qirimtatar adami toqtatal ğan edi, olar arasinda Nariman Celâlov.  Olar bir qach saat resmiyleştirgen ediler, olarniñ bulun ğan erleri aqqinda malümatlar berilmegen ediler. Bu adiseler de qisqa devamli zorbaliqnen  ğayip etüvlernen sayilalar”.

Daa oquñiz: Aqmescitte bir kun devaminda tintüvden soñ iş ğalcilernen qirsizlan ğan Eldar Odamanovni qidiralar - advokat

Diñiy aqlar bozulari

Musulmanlar, pravoslav hristianlar, Egova şaatlar - deyerlik er bir diñ Qirimdaki iş ğal ukümetten zarar kore.  

Bu yilniñ ilk baar ayninda Aqâr sakini Viktor Staşevskiy iş ğal makemenen 6,5 yil cezasina makemelendi, ekim ayinla - Igor şmidt - 6 yilğa. Ekisi de Egova şatlar teşkilâtniñ azalarinnen ediler.

“Bu çoq tarafli bozuvdir, insanlarini qanuniy aqlarini erine keterüv sebebinden toqtatalar, - Maksim Popovich ayta. - Ukraina Pravoslav Kilseniñ vazieti kergin qala: işğal ukümet papazlarğa para cezalarinaçiqara ve de-fakto kilseni Aqmescitten ve Kezlevden quva”.

Daa oquñiz: Advokat Sergіy Zaets RF üqari makemeniñ işğal etilgen Aqmescitte UPK kilsenini qaldirma ğa âsa ğini tefsir etti

Işğalciniñ ordusina celp etüv

2015 seneden Rusiye er yil ârimada sakinlerini ordusina celp ete.  2021 senenin malümatlarina kore, işğal ordusina 26 bin Qirimlilar celp etildiler. Bu yil devaminda daa eki dane celp etüv kampaniâsi kechti.

“Boyle celp etüv qanunsiz sayila, bu  IV Cenevre Konventsiâniñ  51 maddeniñ bozuvidir.  Bu yil devaminda celp etlgen adamlarniñ sayisi daa bilinmez, lâkin er kampaniâda 2 500  insan ciyalar”, - BHT haber etti.

Daa oquñiz: Işğalciler Qirimda eñ 31 bin ukrain grajdanini rus ordusina celp ettiler

Eki qatli sürgünlik

2021 senenin birinci qisimi devamindp Qirimdaki ordular eñ az 113 adamlarini sürgün etmege qararçiqardilar. Olar arasinda 38 - ukrainler. Bu 2020 ve 2017 senelerden az, o zamanda 197 (113 ukrainler) ve 512 (287 ukrainler) sürgün etilgen ediler.

“Bu  IV Cenevre Konventsiâniñ 49 maddeniñ bozuvidir, o işğal etilgen territoriâlardan insanlarini sürgün etmege ve kochurtmege yâsaq ete. Ayri vazietlerde eki qatli sürgünlik qayd etilgen edi. Adamni RF territoriâsinda olğan apisine sürgün ettiler, andan - qita Ukraina territoriâsinda. Ondan  ğayri halqara uquqqa kore sürgünlikniñ ayriçeşiti de bar. Siâsiy mabuslerini Rusiyege sürgün eteler. Bu advokatlarniñ işlerini ve aqrabalarnen korüşmege çarelerini qiyinlaştira. Ondan  ğayri bu mudafaa aqniñ bozuvinnen sayila”, - Maksim Popovich aytti.

Demek, advokatlarniñ işlerini ve aqrabalarnen korüşmegeçarelerini qiyinlaştira. Ondan  ğayri bu mudafaa aqniñ bozuvinnen sayila

BHT Rusiyeden işğal etilgen Qirim ğa rus grajdanlarniñ kochmesini qayd ete. Bu yilniñ başinda rus regionlardan Qirim ğa ve Aqârğa 205 bin rus grajdani resmiy şekilde kochip keldi. Bu yârimada ealeniñ 8,7% ola. Olarni qisimi memuriy vazifelerge nasip etile, makemecilerniñ 18,5%  Qirim ğa Rusiyeden kochip keldiler.

Bizni Telegramda oquñız