Kizıriyanıñ Ukrainada belli leyhaları arasında  - ProZorro adlı devlet ve ticariy tenderler platforması. Şimdiki vaqıtında David Kizıriya ğurçistandaki “Ânılıqlar ve inkişaf fondnıñ” vekili ve GUAM Teşkilâtnıñ demokratiya ve iqtisadiy blokçeyn eksperti  ile çalışa. Biz Ğurçistan ve Saakaşvili meselenı, Ukraina ve Ğurçistan işğal etilgen territoriyalarnıñ bağını muzakere ettik.

Saylavlardan soñ Ğurçistan vaziyeti 

DK: Şimdiki vaqıtında Ğurçistannıñ vaziyeti yaramay. 2020 senesi parlament saylavları keçirilgen ediler, o zamanda çoq narazlıqlar bar edi. O zamanda men muhalifetnıñ ve Avropa Birliknıñ başnıñ aracısı ile areket ettim. Bu yıl er şey tekrarlandı, çünki muhalifet ve halqımız saylavlarnıñ neticelerine inanmaylar. Yañı saylavlardan soñ resmiy menbalardan belli oldı ki,  muhalifet tek işğal etilgen Abhaziyanıñ yanında olğan Tsalenciha rayonda ğalebe qazandı. Başqa regionlarda ükümetnıñ firqası ğalebe qazandı. Lâkin saylavlardan evel Ğurçistannıñ balaban şeyerlerine - Tbilisi, Batumi ve Kutayisi eale muhalifet namzetlerine çoq imdat bildirtken edi.

Bu saylavlardan evel, olarnıñ devamında ve olardan soñ çoq bozuvlar qayd etilgen ediler. Bu sebepten olarnıñ neticelerine işanç yoq. Bir yıl evelsi olğan vaziyet aslında denişmedi. Oña qoşuldı ki, saylavlardan evel Ğurçistanğa Mihaylo  Saakaşvili kelgen. Üküm etken firqa bu kerçegini red etken edi, o Kiyevde bulana ya da Truskaıyetste raatlarna dep aytqan edi. Şu zamanda o Ğurçistannıñ çeşit şeyerlerinden öz videolarınnen paylaşqan edi. Belli oldı ki, ükümetnıñ Mihaylo endi dört kün devamında Ğurçistanda bulunması aqqında haberi yoq edi. Üküm etken firqa ve Bidzina İvanişvili içün vaziyet aslında adiy edi, lâkin apansızdan o kelip (Mihaylo Saakaşvіlі - red.) inkişaf vektorını deniştirdi.

Mihaylo Saakaşvili aqqında 

DK:Men bile edim ki, Saakaşvili qaytmağa istey edi, o ayta edi ve biznen körüşken edi. O bunı içtimaiy ağlarda de yazğan edi, lâkiye çoqsı oña inanmay edi. O ğarbiy ortaqlarınnen körüşip, bunı muzakere edi. Avdet vaqıtını ve usullarını birisi bilmey edi. Saakaşvili kerçekten  ükümetke teslim oldı, ükümet bunı beklemey edi. Bu muhalifet içün küçlü impulsnen olğan, mahsus oñıñ liderligi aslında areket etken “Ğurçistvn milliy areketi” muhalifet firqası içün.

Belki bu faaliyet dalğasını celp etti ve muhalifetke aqıqatnen ekinci turnı keçirmege imkân berdi. Başqa vaziyette devletnıñ tam avtokratiyağa qarşılıq etmege quveti ve energiyası olmay edi. Bu Meydannen de böyle edi, birisi beklemey edi, siyasetçilernıñ ve biznesnıñ çoqluğı Yanukoviç tarafına edi. Ğurçistan vaziyeti de böyle ola bile edi, halknıñ ise qarşılıq etmege imkânı yoq edi. Bu sebepnen, men bellesem Mihaylo vektorını deniştirdi.

Ayni zamanda Mihaylo apishanede açlığını ilân etti. Başından ükümet bunı körmemezlikke urğan edi. Soñ adise peyda oldı, er kez añladı, oña meşur tibiy yardım kerek ve Saakaşvili yardım etüv areketi başlandı.  Biz kördik ki, Saakaşvili halqını birleştirgen ilk siyasetçi olğan. Ğurçistanda ğarpiy tarafına imdat bildirtken siyasetçiler çoq, olar doğru şeyler aytalar, lâkin olarnıñ doğru energetikaları yoq. Doquz yıl devamında iç bir siyasetçige imdat bildirtmek maqsadınnen o qadar insan birleşmey edi. Saakaşvili içün birleştiler. Buu vaqıtace maksimal toplaşuvlar 20 bin insandan ibaret olsalar, Saakaşvili qol tutmaq içün 50-60 bin insan toplaştı.

Oña Ukrainadan, Avropadan qaytmağa ve apiske oğramağa ne keregi bar edi başından añlamay ediler. “Men sizler ile olacam” sözlerine inanmay ediler. Deyyerlik Saakaşvili duşmanları onıñ tarafını tutmağa başladılar. İçtimaiy ağlarda çoq yazalar ki, keçmişini bağışlamağa olmaylar,  lâkin bu vaziyette imdat biltirtmemek de olmay. "Amnesty International" qayd ete ki, bu siyasiy vendetta ola.

Şimdiki vaqıtanda muhalifet iqılâp yolu ile denişmege istemey, Saakaşvili kün mevzusını ve küç balansnı deniştirdi. Men Saakaşvili vaqıalarını Ğurçistan bağlamda degil, şarqıy avropalı totalitarizm çerçevesinde nezaret etem. 2012 senesi Saakaşvili eki yolu bar edi: tam avtokrat ve diktator olmağa, ükümetini qabul etmeyip, ya da saylavları qabul etip, ükümetten vazgeçmekü Birinci vaziyette tek bir ortaq - Pütin Rusiyesi qalğan edi. Ğarp seni qabul etmez.

Biz saylavını añlağan edik, çünki Ğarp onıñ ruhiy ortağı edi, Rusiye degil. Saylavlar künü o bir qaç saat devamında saylavlarnıñ neticelerini qabul etti. İvanişvili ise, ükümetten red etip, demokrat qıyafetini saylap almazdır. O rus öligarhı ve bu qaydeler ile tüşüne ve qararlar çıqara. Men bellesem, o Lukaşenko yolunı de saylap almağa istemez, lâkin ondan birisi soramaycaq.

İşğal etilgen territoriyalar aqqında

DK: Şimdiki vaziyette, Ukraina, Moldova ve Ğurçistan ğarbiy ortaqlarnıñ mdatı ile öz regionlarnıñ aneksiya etüvnıñ qabul etmemezlik siyasetini temin eteler. Misal olaraq, Abhaziyanı Rusiyeden ğayrı tek Hamas ve Venesuella qabul ettiler. Tek Şimaliy Koreya etmey. Qırımnı de resmiy şekilde qabul etmeyler. Ğurçistannıñ işğal etilgen territoriyalarda areketleri kipr modelge oşağan ediler: territoriyada normal devletini yaratalar, onı eki taraftan nezaret eteler, halqara derecede qabul etmemezlik siyasetini qurmağa tırışalar. Men bellesem, bu eñ faydalı siyaset, Kipr bunıñ misali ola. Bu sebepten işğal etilgen territoriyalarnıñ yanında olğan  Tsalenciha de müim misalnen ola. Biz ükümet tarafından yerli belediyege obyektiv munasibetini taqdim etken, işçğalde yaşağan insanlar içün bu yahşı ismar olacaq.

Birinci denişmeler ruhiy saada olalar, kerçek misallerini ketirmek kerek. Ğurçistanda siyasiy buhran başlansa, elbette işğal olğan grajdan içün bu avdet ümütlernıñ yoq etüvi olacaq. Men bellesem bu Qırımğa de, Ukraina şarqında olğan başqa işğal etilgen territoriyalarğa de bağlı. Birinciden, imkân olsa, doğru devlet idareni qurmağa kerek. Tek laflarnen degil, kerçek misalde köstertmek kerek, demek insanlar yahşıca yaşaylar, qabarcılıq yoq, cinayetçilik yoq, inkişaf imkânları ise bar.  Böyle olsa, yahşı denişmeler başlanacaqlar. Lâkin moskvadaki ükümetnıñ planlarına imdat bildirtken insanlar episi bir bar edi, bu problemadır. Ğurçistan trigger olsa, Ukraina miqyasını yarata. Biz birmiz, çünki duşmanımız bir - Pütin Rusiyesi. O kerçekten öz halqına de duşmanlıq ete.

Kelecek tahminleri

DK: Şimdiki vaqıtında Ğurçistannıñ eki yolu bar: “lukaşenizatsiya”, bu ise cemaatqa qarşı terrtor ve Rusiyenıñ gürberniyası olğanı (Belorusiye vaziyeti şimdiki vaqıtında böyle), ya da bu rejimnı yıqmağa kerek, lâkin nasıl usullarnen daa bilmeyık. Rusi tecavuznıñ yañı dalğasını başlamağa tırışa. Bir taraftan, Ukraina - ve onıñ sınırları boyu rus ordularnıñ kütleviy toplaşuvı ve arbiy interventsiya imkânı. Başqa taraftan, Belorusiye, qayda Pütin avtokratiyası qaviyleşti ve Lukaşenko şahsiyeti ile ğalebe qazanda, o ise Avropa birlili ve NATO qarşı gibrid operatsiyasını yaratacaq. Uçunciısı - Ğurçistan.

Rusiye er bir yönelişten öz kârını almağa tırışa. O fikir ete edi ki. onıñ Kavkazda problemaları yoq ve Belorusiyeden Litvaniyada ve Lehistanda Ukraina içün problemalarını yaratmağa imkânı olur dep tüşüngen edi. Lâkin şimdiki vaqıtında Ğurçistannı coymağa telükesi bar. Ğurçistan ise -Kavkaznıñ merkezi ola. Kremlnen imdat etilgen Karabah territoriyası Azerbaycan nezareti astında qayttı, ondan soñ Ermenistanda denişmeler başlandılar. O zamanğace olar Rusiyege,  Karabah meselenıñ kefiline ile, imdat bildirtseler, şimdiki vaqıtında bunıñ keregi yoq.

Ğarp Qara deñızde faal şekilde areket ete, bu aslında başqa siyasetdır. Evelsi Ğurçistanda ve Ukrainada ğarbiy siyasetine taraf serbest areketleri iqılâplarda ğalebe qazanğan edi. Ğurçistanda bunı ğayrıdan yapmağa imkân olsa, bu postşuraviy deletlerge ve halqlarğa ümüt berecek. Şimdiki vaqıtında Ğurçistan vaziyeti Ukrainanıñ 2013 soñuna olğan vaziyetine oşay. O zamanda Yanukoviç Ğarpnen işbirligini yed etip, Moskvağa taraf siyasetini nasip etmege tırışqan edi.

Men bellesem, bu lakal ğurçistan  ya da lokal ukrain küreşı degil, bu Kremlge qarşı Ğurçistan-Ukraina-Belorusiye sınırına büyük küreşnıñ qısımıdır. Aytmağa mümkün ki, bu umumiy cebesı ola.