“Qırım” Serbest İqtisadiy Zonasınıñ lâğu etilmesi neni deñiştirecek aqqında Qırım MC’de Ukraina prezidentiniñ daimiy vekil muavini Darya Sviridova ve iqtisadiy eksperti, “Qara deñiz strategik tetqiqler institutı” idaresiniñ başı Yüriy Smelânskiynen “Kün mevzusında” laf ete edik.

Darya Sviridova qayd etkeni kibi, prezident temsilciligi, başından beri bu qanunnıñ lâğu etilmesiniñ kerekligini qorçalay edi, işğal etilgen territoriyasında iç bir serbest iqtisadiy zonası olamaz edi. Şunı qoştı ki, vekâlethanege Qırım SİZ areketi sebebinden sıñırlamalarına rastkelgen insanlar muracaat ete ediler:

“Bizge farqlı şikâyetlernen insanlar muracaat ete ediler. Bir qaç meselesinen alâqalı olğanlarınen. İlk soyu - KÇNN keçüvi. Bu qanunnıñ ayrı qaidelerniñ areketi sebebinden sıñırlanğan ve idare etilgen KÇNN’dan şahsiy şeylerni keçirmege fırsatı. Ekinciden, bank munasebetlerinde rezident olmağanlarnıñ statusı. 2020 senesine qadar qırımlılar bank munasebetlerinde rezidentler olmağan ediler. Milliy bankınen añlaşmalar yapılmağance, milliy bank seviyesinde böyle qaideler lâğu etilmegence. Rezident statusını vatandaşlarğa qaytarıp oldıq. Afsus ki, ayrı banklarda soñki vaqıtqa qadar sahte ameliyatı süre edi. Şimdi böyle bir ameliyat yoq olğanına ümüt etemiz”.

Şunı qoştı ki, bu eki an eñ beklenilgen soylarından olalar, amma tolu cedveli olmay, çünki bunen beraber vatandaşlarımıznen pensiya aluvınıñ tertiplev meselesi de deñişir:

“Evelden o, RF tarafından “Vatandaş, andan pensiyalarnı almaymı?” tasdığına köre bar edi. Şimdi bu qaide yoq. Em de, vaqtınca işğalinden evel işğal etilgen territoriyasında başlanılğan asabalıq işlerni qapatmağa fırsatına bağlı bazı meseleler sadeleştirgen ediler. Böyle kibi davalarnı açqan notariuslar işğal etilgen territoriyasında qalğanına ya da öz faaliyetini toqtatqanlarına köre, olar bitirilmegen ediler. Şimdi böyle sıñırlamalar yoq, bütün bu davalarnı nezaret etilgen territoriyasında er bir notariusta bitirmek mümkün”.

Vaqtınca işğal etilgen territoriyalarında vatandaşlarğa ekinci bedava uquqiy yardımınıñ aluv meselesi de çezilgen, dep qoştı Darya Sviridova:

“Rusiye Federatsıyası, tecavuzcı devletiniñ qanunsız areketleri neticesinde öz aqlarnıñ bozuluvına rastkelseler, nezaret etilgen territoriyasında bedava uquqiy yardım merkezlerine muracaat ete bileler. Ya aynen: vesiqalarnıñ azırlanuvında, makemege muracaat etüvinde, olarnıñ meraqlarnıñ taqdim etüvinde yardımı. Bundan da ğayrı, işğal etilgen Qırımdan naqıt paranıñ naqil etüv intizamınıñ sadeleştirüvinen alâqalı meseleler bar. İşğal etilgen territoriyasında qalğan ipotekanıñ malına bağlı olğan kredit paranıñ ödetmesinden serbest etüvine dair sualleri bar. Qaidelerniñ büyük sayısı bar”.

İlğal etilgen territoriyasında hocalıq faaliyetine dair, işğal vaqtında o yasaq etilgen. bergi adresiniñ Ukraina akimiyetiniñ nezareti astında olğan başqa soyuna deñiştirilmesinden soñ izin berile, qayd etti Qırım MC’de Ukraina prezidentiniñ daimiy vekili. Qırım SİZ’niñ lâğu etilmesinen alâqalı olğan uquqiy aktlarnıñ işlep çıqarılmasında iştirağı aqqında da hatırlatqan:

“Qırım SİZ lâğu etilmesi aqqında qanunnıñ eda etilmesini temin etken uquqiy aktları ve bu territoriyasından hocalıq subyektleri içün işğal şaraitlerinde iqtisadiy faaliyetiniñ keçirüv şaraitleri ve sıñırlama meseleleri ve Ukraina devletinen bu territoriyalarından şahıslarnı maliyeviy ve iqtisadiy munasebetlerinden sıñırlamalarından serbest etilmesi üzerinde iş süre. Buna köre, şimdi uquqiy aktlarınen işni bitiremiz. Añlağanıñız kibi, tek qanun yetmez, qanunnıñ qabul etüvi içün başqa idare etici aktları da qabul etilecekler”.

İvan Şevtsov - Ukraina Devlet sıñır hızmetimiñ Hersondaki sıñır avlasınıñ reberi, qasım aynıñ 21 kününden beri sıñırcılarnıñ işi biraz deñişkenini tarif etti:

“Evelden devlet sıñır hızmetiniñ vekillerinen eda etilgen vazifeler tam olaraq devlet sıñır hızmetiniñ bölüklerine avale etilgenler. Seyaat etkenleri içün bir şey deñişmegen. Şimdi işğal etilgen territoriyalarnıñ reintegratsıya nazirligi, memuriy sıñırından keçirmege yasaq olğan şeylerniñ cedvelini ilân etecek olğan uquqiy aktlarnıñ işlep çıqarılması üzerinde çalışa. Şimdi böyle muayyen bir cedvel yoq, amma yaqın vaqıtta azır olmaq kerek. Memuriy sıñırından mallarnıñ er yük taşımaları yasaq etilgenler. Tek şahsiy şeylerni keçirmek mümkün. Umumen, memuriy sıñırnı, evelden olğanı kibi, 1 600-1 800 vatandaşı keçe. O, qasım aynıñ 21 kününe qadar olğan köstergiçleridir”.

Yüriy Smelânskiy - iqtisadiy eksperti şunı qoştı ki, Qırım SİZ’nıñ lâğu etilmesi - pek yahşı şey, amma onı 7 yıl uzatqanları pek yazıq:

“7 yıl bekley edik. Kerçekten de,qanun leyhasınıñ metini, parlamentke baquv içğn ketirilgende, ekspertler ve cemiyet bu qanuba qarşı çıqa ediler. Bu qanun, masqaralı ve Ukraina içün telükelerniñ büyük miqdarında  ibaret ola eken. O vaqıt ekspertler daa küçlü olğan ediler ve ğalebe qazandılar, onıñ içün onı prezident imzaladı. Lâğu etkenleri pek yahşı. 7 yıl - em Ukraina, em işğal etilgen Qırım bugün bulunğan şaraitleri içün qanunnıñ ameldeki müddeti pek uzun”.

 Qırımnıñ deokupatsıyasında soñ Serbest İqtisadiy Zonasınıñ qaytaruv imkânına dair ekspert şunı aytqan:

“Umumen, iqtisadiy serbest zonasınıñ aleti - keçmiş vaqtıdır. Bugün başqa aletleri de bar. Parlament diñlevleriniñ tevsiyelerinde işğal etilgen territoriyasınen sıñırda bulunğan vilâyeti kibi Herson vilâyetiniñ içtimaiy-iqtisadiy inkişafına dair iqtisadiy-uquqiy deñeviniñ keçirilmesi aqqında qanunnı qabul etmege teklif etile edi. Menimce, Qırımnı ve LDVAR’nı qaytarğanda, o vaqıt aletlerniñ qullanılmasını tüşünecegimiz”.