Qırım MC’de Ukraina prezidentiniñ vekâlethanesinde Keçüv adliyesiniñ qavrayışı muzakere etilgende, Ukraina Nazirler Kabineti, daa 2020 senesi ilk qış ayında “Keçüv deviri devlet siyasetiniñ esasları aqqında” qanun leyhasını profil muzakerelerine alıp çıqarğan.Yarım yıl içinde ükümet leyhası, Ukraina Yuqarı Şurasında peyda olğan. Bundan soñ Ukrainanıñ sabıq baş naziri, Ukrainanıñ işğal etilgen territoriyalarnıñ reintegratsıya meseleler boyunca naziri Aleksey Reznikov, onıñ uyğunlığınıñ qıymetlendirüvi içün Venedik komissiyasına muracaat etken. 

2021 senesi ilk küz aynıñ 20-21 Komissiya ekspertleri, ükümet ve ekspert vekillerinen körüşüvler sırasını azırladılar. 2021 senesi ilk küz aynıñ 20 VK ekspertlerniñ ükümetke ait olmağan teşkilâtlarnen körüşüvi vaqtında ükümet QL tenqidiy qıymetlendirüvlerniñ büyük sayısı aytılğan edi. Umumen, oña qol tutmadılar. 

2021 senesi orta küz aynıñ 18 Venedik komissiyası, uyğun QL’na dair öz yekünini yayınladı. Yeküniniñ umumiy tarzı müsbet. Yigirmi üç saifede ifadelengen tenqidine baqmadan, VK ekspertleri, tek ihtarlarında toqtamadılar, keçüv adliyesi, onıñ modelleri ve halqara standartları aqqında öz fikirlerni ifadelediler.

Tafsilâtlıca oquñız: VK ekspertleri, Qırım ve Donbassqa dair keçüv devri aqqında qanun leyhasını deñiştirmege tevsiye eteler

Keçüv adliyesi aqqında qanunınıñ emiyeti 

Bu qanun leyhası ile akimiyet, keçüv devriniñ esas parametrlerni qabul eterek deokupatsıyası siyasetini programmalay. O, özüne has olğan qanun çıqarıcı bir akt. Esas maddelerniñ arasında:

• Nazirler kabineti, Qırım ve DLVAR ayırılmay (müelliflerniñ fikrine köre, eki territoriyasınıñ uquqiy çerçiveleri aynı olmaq kerek);

• Rusiye Frderatsıyasınen Ukraina vatandaşlarnıñ qanunsız pasportlaştıruvı tanıla (uyğun usulı ile alınğan tusiye pasportları qabul etilmeyler);
• İşğal akimiyet organlarınen Ukrainanıñ bütün seviyesindeki deputatlarnıñ işdeşligine yasağı tayin etile;
• Saylav lüstratsıuası pekitile ve ilâhre.

Venedik komissiyadaki mevamlarnıñ talili öğünde müim olğan anlerniñ qayd etüvi

Ukraina akimiyeti, keçüv adliyesi aqqında QL’nı berip dünya yañılıqçı olaraq çıqışta bulundı. Böyle qanunları, davanıñ bitüvinden soñ ya da onıñ biteyatqan devrisinde qabul etileler. Lüstratsıya seviyesi, bütün ya da ayrı vesiqalarnıñ birleştirüvi kibi parametrlerniñ çoqusı, deokupatsıyasınıñ keçüvine bağlı olacaq. Em de, leyhanıñ hususiyeti şusı ki, akimiyetnen VK’na qıymetlendirüvine alıp berilgen tek üçünci qanun çıqarıcı teklifi ola.

Komissiya, öz neticede aytı diqqatnı keçüv adliyesindeki aletlerniñ qavrayış qabul etüv meselelerine ayrı diqqatını çekken. 

VİT’dan qoşulğanlarnıñ telükesizliginen bağlı meselelerniñ sırası peyda oğlanına köre, vaqtınca işğal etilgen territoriyalarında yaşağanlarnıñ QL çevresinde muzakeresine doğru celp etüvine dair Venedik komissiyasınıñ tevsiyesi, kerçekke oşamağan kibi körüne.

VK’nıñ başqa esas ihtarları

Başqa esas ihtarlarına keçip, böyle soylarını qayd eteyik:

• VK fikrine köre, qanun leyhası, çerçiveli aktı olaraq hızmet ete, onıñ qabul etüvini başqa qanunlarnıñ ve qanun astındaki aktlarnıñ olması talap etile;
• Komissiyasınıñ fikrine köre, qanundaki maqsatlardan biri, keçmişiniñ añlatuvında ve ukrainler içün ayrı beyanatlarnıñ kösterilmesine ait. Qanunnıñ böyle mevamı, onı normativ aktına degil siyasiy programmasına çevirile.
• Qanun leyhasınıñ terkibi yahşı degil ve yañıdan yaratılmasını talap ete: programmalı maqsatlarnı muqaddemede yerleştirmege, normativ qısmını ise qanunnıñ esas qısmında köstermek. 
• VK, halqara aqnıñ qaidelerni öz istegine köre añlatmağa Ukrainanıñ aqqını qabul ete, amma halqara-uquqiy vazifelerniñ manası ve mündericesi (milliy qanunnıñ qabul etüvi ile) bir taraftan deñiştirilip olamaz. Onıñ içün bazı halqara-uquqiy ıstılalarnıñ şekillendirüvi, QL’da manasız ola, çünki olar halqara aqnen endi tayin etilgenler.
• Venedik komıssiyasınıñ tarafından tenqidi, vesiqalarnıñ birleşmesi ve uquqiy bellisizlik ameliyatlarına da bağlı edi. 

Neticeniñ leytmotivi, rusiyege qarşı soyuna köre, keçüv devriniñ siyasetine ihtiyacınıñ bar olması senebınden peyda olğan. Böyleliknen, Komissiya, ilerideki muzakeresi içün qapılarnı açıq qaldırğan.