Ukrain vekilâyeti Strasburgğa böyle vazifelernen kelgen edi: Avropa insan aqlar mahkemesine kvota ile Ukrainadan namzetını saylamağa, Qırımda olğan siyasiy taqıplarnıñ siyasiy muzakeresi, Rusiye keçirilgen parlament saylavlar ceryannıñ pozitiv qıymetnıñ tevsiye etüvi ve başqaları.

Mahsus İçtimaiy Qırım içün biz ukrain vekillernıñ qırım mevzusını Avropa Şuranıñ divarlarına nasıl qaytarmağa fikirlerini topladıq. 

Öleksandr Merejko, Ukraina milliy mebusı, Ukraina Yuqarı Şuranıñ Komitetnıñ tış siyaset ve halqara işbirlik suallerden başı

“Birinci suali: ne içün qırımtatarlarnına qarşı yañı repressiya dalğası aqqında suallerini Asambleyanıñ kündelik mevzusına qoşmadılar? Men bu sualini köterdim, lâkin menim teklifime birisi imdat bermedi. Bu elbette, pek müim mevzu, çünki onlar insanlar apis etildi,  olarnı qıynağan ediler, yaşayışları telüke astında buluna.

Yazıq ki, bu sualnıñ baquvı menim siyasiy ortaqlarım arasında (içtimaiy taqımı) imdat tapmadı. Sebebi nasıl? Bir qaç gipotezalar bar. Menimce, APAB Ukrainanıñ bu suallerini açmasından biraz boldurdı. Lâkin men bellesem, onıñ bu mevzudan böldurmege aqqı yoq. Onıñ areketlerinden ve qararlarından printsipial şeyler, yani insan yaşayışları, qısmetleri ve insaniyetlik qıymetleri bağlıdır. 

Asambleyada taqdim etilgen bazı devletler mebuslernıñ hususiyetlerini esabatqa almağa kerek, çünki olar er zaman diqqatını başqa problemalarğa celp eteler. Afganistanda olğan meselege, misal olaraq. Belki bu sebepten Asambleyağa ukrain suallerine diqqatını tutmağa qıyın ola. Belki olarnı bu sualler o qadar raatsızlatmaylar.  Lâkin, buna qulaq  asmayip, biz episi bir küreşmizini devam etmege ve qırım suallerini kündelik mevzusına tutmağa mecburmız.

Daa bir gipotezanıñ manası böyle,  Rusiye öz destruktiv faaliyetini ve tesirini başlağan. Misal olraq, böyle laf çıqtı ki, Avropa Şurası telükesizlik suallerinnen oğraşmağa aqqı yoq, çünki bu ATOTnıñ mandatı ola.  Bu sebepten biz Qırımda yaşağan ve taqıp etilgen insan aqlar mudafaa suallerini APAŞ baquvına çıqarmağa tırışamız.

APAŞ çerçevisinde Qırım platforması aqqında. Bu meydan çeşit devletlerden mebuslernıñ taqımı olaraq yaratılğan edi. Olar APAŞ çerçevisinde Qırım platformasına imdat bildirteler. Şu zamanda bunı resmiyleştirmege ya da çalışqan organ olarakh yaratmağa (Avropa Şurasnıñ, yanin APAŞ çerçevisinde) pek qıyın ya da aslında imkânımız yoq. Bu sebepten Qırım platforması APAŞta yerleştirmege qıyın olacaq. Bu yönelişte işimizni devam etmege kerek, çünki menimce APAşta Qırım platformanıñ formal şekilini qabul etmecekler”.

Yuriy Kamelçuk, Ukraina milliy mebusı

 “Qırım mevzusını qaytarmağa mümkün ve kerek… lâkin er bir vekilnen şahsiy işini keçirmege,  Qırım aqqında çoqça malümatlar bermege, Ukrainağa davet etmege kerek.. qırımtatarlar ve Qırımdan köçmege mecburlanğan adamlar ile subetlerini, teşkil etmege kerek. Tedbirlernı keçerüv maqsadınnen keçirmege faydası yoq, neticeleri de olmaz.  Menimce,  devletlernıñ vekillerinnen şahsiy muzakereler fayda ketirecekler. Lâkin APAŞ komitetlerde bunıñ faydası olur mı?   Men  bellesem, APAŞ komitetlerine bu mevzunı inkişaf etmege kerek, çünki başqa vekillerden reaktsiya bar. Ukrraina ve Rusiye qavğasına pervasız olğan ayrı maruzacilarını davet etmege ve öz tarafmıznıñ niyetlerinnen olarnı meraqlandırmaq kerek. Elbette, buna vaqıt ve imkânlar kerek”.

“Assambleyannı kuluarlarına böyle fikir yañğırı, lâkin qırımtatarlarnıñ mudafaa suallerini bir-eki yılğa kesirmege mümkün degil. Eki-üç yıl devamında bala öz evini unuta, adamlar ise öz tanımlamalarını coyalar”. 

Rustem Ümerov, Ukraina milliy mebusı

“Birinciden aytmağa isteyim ki, Qırım kündelik mevzusı ğayıp etilmedi. Bizde (APAŞ) uyğun şurasına bir qarar reylernıñ çoqsını qazanmasa, o muzakerelege ya da saylavlarğa çıqarılmay. Lâkin Qırım suali zalda yanğırada, Nariman Celâl suali (oñıñ qanunsız toqtatuvı) aydınlandı. Ekinciden,  komitetlerde ve siyasiy taqımlarda qırım sualleri er vaqıt muzakere etileler. 

Şimdiki vaqıtında biz kelecek adimlermıznı azırlaymız. APAŞta olğan ortaqlarımız ve dostlarımız Qırım platforma Sammitnıñ keçerüv kerçegine öz imdatlarını bildirteler. Ekinciden, yeçnebiy vekiller siyasiy ve diplomatik dialognnı devamını qayd eteler. Bu sessiyada biz insan aqlar suallerine diqqat ettik, misal olaraq Nariman Celâl suallerine, Belorusiye ve Afganistan suallerini muzakere ettik. Endi biz yañı adiminı yapmağa mecburmız. Kelecek sessiya devamında bu suallerini muzakere etmege kerekü  Bizim vekilâyetmıznıñ fikiri böyle, biz keniş umumiy avropalı suallerine de qoşulmağa mecburmız. Lâkin, şu zamanda qırım problemalarını unutmağa mümkün degil. Bu sebepten Qırım platforma sualleri şahsiy subetlerde ve iş organlarnıñ oturuşları çerçevisinde köterilgen edi”.

Yelizaveta Yasko, Ukraina milliy mebusı

“Qırım mevzusını Asambleyanıñ kündelik mevzusına qaytarmaq içün  Asambleyanıñ keçerüvinden evel bir qaç ay ciddiy azırlanmaq kerek.  Yazıq ki, Büro vekilâyetmiznıñ qırımatarlarnıñ qanunsız toqtatuvlar aqqında muzakere aqqında teklifini red etti.

APAŞ kuluarlarına eşittim ki, qırımtatarlırnıñ taqıpleri aqqında maruzamıznıñ qabul etüvinden soñ, bu mevzu kene de bir qaç ay köterilmecek. Bu APAŞnıñ yetişmemezligidir, demek sual bir sessiya devamında baqılsa, kelecek sessiyalar devamında oñı kötermege mümkün degli. Büronıñ qaydeleri ile, sualini muzakere etseler, oñı doğru qapatalar. Lâkin bu kerçekler  ğayyemizden vazgeçmege bermecekler ve biz işğal etilgen Qırımdaki insan aqlar vaziyetini ve qayd etilgen bozuvlarını muzakere etmege devam etecemiz.

APAŞ Monitoring komitetnıñ oturuşları devamında  vaqıtace işğal etilgen territoriyalarda keçirilgen saylavlar muzakere etildiler, ve eçnebiy mebusler kritik fikirleni seslendirgen ediler. Çoqsını APAŞ monitoring taqımnıñ Rusiye Federatsiya saylavlarnıñ “yımşaq” ve pozitiv qıymet kesüvi açuvlandırttı. 

Teneffüsler devamında, şahsiy subetlerde ortaqlarmıznıñ diqqatlarını qırımtatarlarnıñ taqıplarına celp etken edim. Misal olaraq siyasiy sebeplerden açılğan Nariman Celâlnıñ davasına. Ümüt etemiz ki, halqara basımı Kreml siyasiy mabuslernıñ qurtaruvlarını tezleştirecek”.