Yuqarı Şurasınıñ saytındaki malümatına köre, qanun leyhası, prezidentnen acele soyu olaraq kirsetilgen. 

Bu vesiqanıñ qabul etüvi nege ketirecek, siyasiy mabuslar ve olarnıñ aileler yardımını ne  vaqıt alacaqlar “Kün mevzusı” programmasında İnsan aqları boyunca Ukrain Helsin yoplulığınıñ icraiy müdiri Aleksandr Pavliçenko; vaqtınca işğal etilgen territoriyalarnıñ meseleler boyunca nazirniñ sabıq muavini Yusuf Kurkçi ce Ukraina halq deputatı, Qırımtatar halqnıñ meclis baş muavini Ahtem Çiygöznen laf ete edik. 

İnsan aqları boyunca Ukrain Helsin toplulığınıñ icraiy müdiri, böyle şahıslar içün şimdi angi içtimaiy yardımı bar olğanı aqqında tarif etti: 

“Devlet qoruv sisteması şimdi uyğun qararlar ve ödemelerniñ qabul etilmesi ile çalışa. O,  ya yılda bir kere yapılğan 100 biñ grivna miqdarında yapılğan ödemesi ya da Levko Lukyanenko adına mukâfatınıñ berilmesi. Men, levko Lukyanenko adına  mukâfatnıñ tayin etilmesi boyunca ekspert komissiyasınıñ azası olam, bugün bu mukâfatnıñ berilmesine dair nevbetteki oturışı olıp keçken”.

Bundan da ğayrı, azatlıqtan marum etilgen şahıslarnıñ statusını qanuniy tarzda pekitmege pek müim olğanını dep qoştı:

“Bu statusına ait olğan şahıslarnıñ büyük miqdarı ve olarğa tibbiy, maliyeviy desteginde yardım kerek olğanı aqqında laf etkende, o, uyğun statusında olmaq kerek olğanını dep tüşüne edik. Onıñ, komissiyadaki işiniñ teşkil etilmesi ve bu statusınıñ tayin etilmesinden temin etilmesi lâzim.

Yani, şimdi olğanı kibi,  vaqtınca destegini degil, azatlıqtan marum etilgen ve Ukrainanıñ nezareti astında olmağan Donetsk ve Lugansk vilâyetlerinde, işğal etilgen Qırımda ve Rusiye Federatsiyasında bile qanunsız sürette tutılğanlarğa bir yıl  devamında qol tutması aqqında aytam. Siyasiy sebeplerden mahküm etilgenlerniñ statusına er vaqıt yetmeyler. Olar, silâlı çatışmasınıñ iştirakçıları olaraq çekişeler ve qurbanları olalar. Ya da esirge alınıp azatlıqtan marum etilgenler, ya da işğal akimiyetinen razı olmayıp öz grajdan mevamı sebebinden anda oğradılar. Farqlı tarzda tecavuzğa oğradılar. Şahıslarnıñ böyle kategoriyası içün ayrı statusı olaraq esapqa alınmaq kerek”. 

Aleksandr Pavliçenkonıñ sözlerine köre, şimdi bu meseleler qanunğa qoşumça aktları ile idare etileler. 

“Qanunğa qoşumça aktlarnıñ sırası boyunca dağınıq ceryanınıñ tertipke ketirüvi oluna. İlk nevbette, bütün destek qanuniy tarzda olunmaq kerek. Ve o, bu qanunnıñ alıp berilmesi ve Yuqarı Şurasınen onıñ qabul etilmesi içün sebebi ola. O, bu qanun leyhasında ayrı bir bölügi ola”. 

Qanun leyhası, para ile temin etilmesiniñ alıcılarınıñ dairesini tayin etecek olğan komissiyanıñ teşkil etilmesini közde tuta. Bu komissiyanıñ tahminen 5 iştirakçısı, grajdan cemiyetini taqdim etecek. Aleksandr Pavliçenkonıñ sözlerine köre, bu komissiyası, bu insanlar aqqında malümatnı ya kirsetmek ya tarir etmek kerek olğan bütün devlet institutsiyalarnıñ vekillerini esapqa almaq kerek. Daa qayd etkeni kibi, bu komissiyadaki terkibiniñ teşkil etüv ameliyatını tayin etilecek ayrı qararı olmaq kerek. Lâkin bu komissiyasınıñ seçip aluv ameliyatı, qararnıñ qabul etilecek vaqıttan soñ başlanacaq. 

İçtimaiy ödemeler aqqında laf eterek Pavliçenko şunı qayd etti ki, olarğa irişimi sistemalı olmaq kerek:

“Boyle destek, bir yılnıñ çerçivelerine tayin etilip olamaz. Apiste bulunğan şahıs - şimdiki vaqıtqa qadar siyasiy mabusı olaraq resmiy tarzda qabul etilgen  200’den ziyade insan bar. Olarnıñ destegini nasıl temin ete bilemiz? Bunıñ içün uyğunlaştırıla bilgen mehanizm ya da aleti olmaq kerek”. 

Buna oşağan qaun teşebbüsleri Yuqarı Şurasınıñ evelki çağıruvı vaqtında da olğan ediler, bunı vaqtınca işğal etilgen territoriyalarnıñ meseleler boyunca naziriniñ sabıq muavini Yusuf Kürkçi tarif etti:

“Azatlıqtan qanunsız sürette marum etilgen şahıslarnıñ statusını pekitken qanun, bu mesele  ukrain cemiyeti ögünde peyda olğan vaqıtta kerek olğan edi. Afsus ki, keçken çağıruvdaki deputatlar obyektiv ya da subyektiv sebeplerden bunı amelge keçirmediler. Nazirlik ve halq deputatı Mustafa Cemilevniñ berüvi boyunca nazirliknen işlep çıqarılğan bir leyhağa 7 alternativ qanun leyhası peyda olğan ve yazıq ki, bu leyhanıñ müellifi olmağa aqqı oğrunda küreşi, bu meseleni çezmege fırsat bermegen. Bu leyha, bir taraftan, yardımnıñ kenişlevi, başqa taraftan ise - advokatlar, bugün bar olğan qanunlarına dair devlet tarafından yardımını nasıl alacaqlar. O, biraz meselelerni peyda ettire, yani bu leyhanıñ qabul etilmesi, çoqusı uquqiy qanun çıqarıcı aktlarnıñ deñişüvlerniñ peyda olmasına sebebi ola”.

Qanunnıñ qabul etici müddetleri aqqında laf eterek Yusuf Kürkçi, öptimistik ve aqqiy tahminlerni böldi: 

“Elbet de, bu mesele ne qadar ciddiy olğanını añlayaraq, bu qanunnıñ kelecek künü ya da kelecek aftada amelge keçirilmesini ister edim. Aqiqatçı olsaq, öptimist soyu olmaq kerek, yazılğan miqdarında çalışmağa başlasa. Qarar, qanun leyhalarnıñ deñişüvlerinen bağlı ameliyat demlerini bilgen soñ öptimistik sayılğan şey az qala. Eñ öptimistik stsenariyde o, kelecek yılda çalışmağa başlaycaq. Amma kelecek aynıñ soñuna qadar eda etilecek olğan deñişüvler aqqında aytacaq olsaq, bu qanun leyhasına ait olacaq ayrı satırlar olmaq kerek. Yani bu ay içinde çoq iş yapılmaq kerek”.

Amma Yuqarı Şurasınıñ profil komiteti, bu qanun leyhasını ne vaqıt baqacaq ve buna dair şimdi nasıl tahminler bar olğanı aqqında Ukraina halq deputatı, qırımtatar halqnıñ Meclis baş muavini Ahtem Çiygozdan sordıq.

“Qanun leyhanıñ o qadar uzun yolu bar ki. Onı oqudım, emiyetli olğan şeyler anda bar. Menimce, komitette onı baqqanımız soñ, onıñ qabul etilmesine kimseniñ qarşı çıqacağını saymayım. 

Kelecek sessiyalı aftada, çarşenbe künü, onı baqacaq olamız”. 

Ayrı tekliflerniñ komitette baquv vaqtında kirsetilmesi lâzim, olardan birini qırımtatar halqnıñ Meclis başı teklif etecek:

“Onıñ bazı incelikleri bar. Men de teklif etecegim. Apiste bulunğan vaqıtta devlet tarafından iç bir destek olmağanı vaqialar bar edi. Ne de bir kerelik, ne de anda keçirilgen er yıl içün. Qanun areketine kirgenlerni esapqa alğanları pek yahşı, amma 2014 seneden itibaren tevqif etilgenlerinen ne yapmaq kerek. Olar yardımını ale daa almağanlar”. 

İzaatnamesine köre, qanun leyhadaki qararlarnıñ amelge keçirilmesini Ukraina devlet bücetiniñ esabı ile eda etmege planlaştıralar. Ahtem Çiygoznıñ sözlerine köre, o, mania olmaq kerekmey:

“Devlet tarafından kelgen ödemelerniñ mania olmaq içün o qadar çoq masrafı yoq. Bücet maddesini daa körmedim, amma o, büyük bir mesele olacağını dep saymayım. Qırımğa dair bütün qanunlarnı qabul ettik ve daima 300’dan ziyade reyi bar edi, bu sefer de öyle olacağını dep tüşünem”.