İçtimaiy Qırım, Qırım platformasınıñ maqsatları ve  oña dair başqa devletlerniñ munasebeti aqqında tarif ete.

Qırım platforması nedir?

Qırım platforması - Ukrainanıñ diplomatik teşebbüsidir, ileride - Qırım meselesiniñ kün tertibine qaytaruvı, Qırımda insan aqlarnıñ qoruması ve yarımadanıñ delkupatsiyasına imkân yaratılması içün halqara koordinatsiya mehanizmidir. 

Platformanıñ maqsadı - halqara teşkilâtlar ve dünyadaki ülkeler liderlerniñ yardımı ile Qırım yarımadasınıñ deokupatsiyasına irişmektir. 

Qırım platformasınıñ teşkil etüv ğayesi, ne vaqıt ve nasıl peyda olğan?

Ukraina prezidenti V.Zelenskiy, 2020 s. ilk küz aynıñ 23 BMT Baş assambleyasınıñ 75-ci sessiyasındaki munaqaşalar vaqtında Qırım platformasınıñ qavrayışını taqdim etip Qırımnıñ deokupatsiyası içün quvetlerni birleştirmek içün halqara ortaqlarına bu teşebbüske qoşulmağa teklif etken. 

Ukraina-AB sammiti vaqtında orta küz aynıñ 6 Avropa birligi, böyle teşebbüsine azırlığını tasdıq etti.

2021 senesi saban ayında Vladimir Zelenskiy, Qırımnıñ deokupatsiyası ve reintegratsiyası strategiyasını tasdıq etken. Onıñ emiri, Qırım platformasınıñ tayin etici sammitiniñ azırlanuvı ve keçirilmesi boyunca teşkiliy komitetiniñ teşkil etilmesini köz ögünde tuta edi. Teşkiliy komitetiniñ başı, tışqı işler naziri Dmitriy Küleba oldı. Fermanda Qırım platformasına esas aletine olaraq diqqat etilgen:

 "81.Ukraina, Qırım platformasını, Ukrainanıñ territorial bütünliginiñ yañıdan tiklevi, Rusiye Federatsiyasınen Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ ve Aqyar ş. işğal sebebinden ketirilgen aqibetlerniñ çezüvine ve Ukraina vatandaşlarınıñ aqlar ve meraqlarınıñ qorumasına yöneliş tutqan halqara quvetlerniñ birleştirüviniñ tışqı siyasiy aleti olaraq tesis etip inkişaf ete. 

92. Ukraina,     vaqtınca işğal etilgen territoriyasınıñ serbest etüvi ve bu territoriyasında Ukrainanıñ anayasa qurumınıñ yañıdan tiklevine dair halqara munaqaşa ceryanını teşebbüs ete. 

Arman aynıñ 23 Qırım platformasınıñ tayin etici sammiti olacaq. Onıñ çerçivelerinde hartiya ya da beyanname degen yekün vesiqasını qabul etmege planlaştıralar. Bu vesiqa, sammitniñ imzalanuvından evel ve ondan soñ açıq olacaq.

Platformanıñ esas maqsadı ve vazifesi nedir?

Tışqı işler naziri Dmitriy Küleba, "Qırım platforması" muzakere meydançığınıñ işiniñ beş evelligini qayd etti.

"İlk nevbetten, deñiz seyaatınen beraber telükesizlik. Ekinciden, tecavuzcı devletine qarşı sanktsiyalı sıñırlavlardaki semereliginiñ temin etilmesi. Üçünciden, insan ve halqara gumanitar aqnıñ imaye etilmesi. Dörtünciden, tasil, medeniy, diniy aqlarınıñ qorçalavı. Beşinciden, Qırımnıñ vaqtınca işğaliniñ iqtisadiyat ve etraftaki müitine menfiy tesiriniñ yeñüvi", - ilân etti Dmitriy Küleba.

Munaqaşalar beş esas yönelişi boyunca keçirilkcekler:

• Rusiyenen Qırımnıñ zapt etüv ıntıluvlarınıñ tanımaması siyaseti,
• Rusiyege qarşı halqara sanktsiyalarnıñ kenişlevi ve quveileştirüvi,
• halqara telükesizlik,
• insan aqları, 
• iqtisadiyat ve ekologiyağa işğalniñ tesiri

Qırım platformasında ayrı diqqat, işğal etilgen territoriyasındaki qırım siyasiy mabuslarınıñ meselesine ayırılacaqtır.

Kiyevniñ niyetine köre, Qırım platforması daima areket etecek. Onıñ işiniñ dört formatı planlaştırıla: prezident, TİN başları, deputat ve ekspert soyu. Halqara seviyesi, tışqı işler nazirlerniñ mesleatlar, prioritetli yönelişler boyunca iş gruppalar koordinatsiya körüşüvler şeklinde areket etecek. 

Ayrıca, Qara deñiz vilâyeti ve onıñ tışında telükesizligine bağışlanğaye er yıllıq forumınıñ ola bilgen tesis etüvi. Qırım platforması, Avropa Şurasınıñ Parlament assambleyasında da taqdim etilecegi beklenile. Meydançıq, yarımada,  Ukrainanıñ nezareti astına qaytmağanca çalışacaq.

Qırım poatformasına angi ülkeler ve halqara teşkilâtlar qol tutacaqlar?

Arman aynıñ 23 Kiyevde "Parkovıy" konferents-zalında ötkerilecek olğan "Qırım platformasınıñ" sammitinde 46 ülke ve teşkilâtı iştirak etecek ola. 

• Prezidentler seviyesinde Ukrainanı Latviya, Litvaniya, Estoniya, Poloniya, Slovakiya, Macaristan, Moldova, Sloveniya, Finlândiya ziyaret etecekler. Vekillerden biri Avropa şurasınıñ prezidenti olacaq.
• Baş nazirler seviyesinde: Romaniya, Gürcistan, Hırvatistan, İsveçiya.
• Parlament başlarnıñ seviyesinde: İsviçre ve Çehiya. 
• TİN başlar seviyesinde: Türkiye, Frenkistan, İspaniya, İtaliya, Belçika, Avstriya, Felemenk, Lüksembur, İrlandiya, Danimarka, Bulğaristan, Montenegro, Şimaliy Makedoniya.
• Mudafaa başlar seviyesinde: Büyük Britaniya ve Portugaliya.
• AQŞ’nı energetika naziri taqdim etecek. Norvegiyanı TİN devlet kâtibi taqdim etecek. İslandiya ve Albaniyanı Ukrainada öz devletleriniñ elçileri taqdim etecekler.

Boyleliknen, körüşüvde NATO’nıñ bütün ülke azaları bulunacaqlar.