"İnsan reinedir. Sebebi ise - ülkemizdedir". Vaqtınca işğal etilgen territoriyalardan Ukraina vatandaşları ukrain pasportnı alıp olamağanları aqqında 

Сурган Олександра
·
11:09, 02 Armanay
Foto menbası: Суспільне Крим

Qırımnıñ işğalinden soñ Nazirler Kabineti 2015 senesi 302-ci qararını çıqardı. Bu qararında, Ukraina vatandaşınıñ pasportınıñ resmiyleştirüv, alıp berüv, deñiştirüv, tutıp aluv, devletke qaytaruv, maqbul olmağanını qabul etüv ve yoq etüv intizamı aqqında söz yürsetile. Ayrıca, 35-ci maddesinde işğal etilgen Qırım ve Donbasstan çıqıp kelmege istegenlerniñ Ukraina vatandaşınıñ pasportınıñ aluvınen bağlı meselelerni peyda ettirgen talaplarnıñ sırası tayin etilgen. Ukrain doğum şeadetnamesi olsa bile.

“Çağına yetmegenlerniñ közlerinen işğal” leyhasınıñ koordinatorı Natalya lütikova tarif etkeni kibi, uzun vaqıt içinde işğal etilgen territoriyalarından çıqıp kelgen gençlerniñ meselelerinen oğraşa. Şimdi onıñ iş faylarnıñ arasında 18 yaşına kirip öz ilk ukrain pasportını almağa tırışqan çağına yetmegenlerniñ 11 ikâyesi bar. 

Lütikova tüşüngeni kibi, 2015 senesi saban aynıñ 25-den Nazirler Kabinetiniñ qararı pek oñaytsız ola, çünki 18 yaşına kirip işğalden soñ ilk sefer Qırımdan çıqqan insan öz vatandaşlığını tasdıq etmek kerek dep közde tutula. Yani, aqiqaten, Ukrainada doğıp Ukraina vatandaşınıñ doğum şeadetnamesiniñ saibi olğan bala, Ukraina vatandaşı ola dep tasdıq etmek kerek. 

Lâkin, söz, 18 yaşına daa kirmegen balası aqqında ketse, ilk pasportnıñ aluvında bu ameliyat daa qolay keçe. Ana-babasından biriniñ bulunuvı yeterli ola. Yani, bala, 14-18 yaşına qadar devri içinde ana-babasından birisinen çıqsa, onıñ 10 kün içinde pasportnı almağa fırsatı bar.

Mesele, 14-18 yaşına qadar muayyen sebeplerden Qırımdan iç bir vaqıt çıqmağan gençlerine ait. Esasen, o, olarnıñ ana-babaları Qırımdan çıqmağa istemegenleri ya da çıqıp olamağanları sebebinden ola.

“18 yaşına qadar bala, işğalde yaşap ana-babasına ve olarnıñ qararına tabi ola. Hastalıqlar, öz mevam, pasprortlarnıñ yoq oluvı (2014 senesi insan, belediye hızmetinden keçkende pasportlarnı ala ediler) sebebinden. İnsan, onıñ balası ukrain pasportını alğanını istese bile, o, Qırımdan çıqıp olamay. Bala, 18 yaşına kirgende, çoqusı Ukrainağa ketmege istey.

Olarnen laf etip bu muzakerelerden hulâsa çıqarmağa pek meraqlı. Bütün bu balalarnıñ episi, mustaqil Ukrainada doğıp Ukraina tarihını oquy edi, çoqusı, mekteplerde rus tilinde oquğan olsa da, özüni ukrain dep saya. Rusiye, olar içün tek qomşu bir devletidir. Er kes öyle dep ayta, ne içün başqa bir devletke qoşulmaq kerek olğanını añlamaylar.

Ve 18 yaşını toldurğanda, ayrıca, dostlarnıñ çıqmağa fırsatı olsa, Ukrainada olğan fırsatları aqqında tarif etseler, olar da mında çıqıp kelmege isteyler. Doğğan devletine ne içün kelip olamağanlarını añlamaylarf”, - tarif ete Lütikova.

Natalya lütikova

Böyle balalar Ukrain pasprortını alıp olsunlar dep böyle vesiqalarnı bermek kerek:

  • vatandaşlığını ve ya da şahısnıñ doğuvı vaqtındaUkraina vatandaşı olğan ana-babalarnıñ ya da olardan biriniñ kimligini tasdıqlağan vesiqalarnıñ asıl nushaları;
  • böyle vesiqalar olmasa, ya da doğum vaqtında ana-babasından biri ecnebiy/ukrain vatandaşı olmağan şahısı olsa ya da  ukrain territoriyasında Ukraina vatandaşlığını alğan vaziyette şahısnıñ resmiyleştirüvi aqqında malümatnamesi Ukraina vatandaşınen alıp berile;
  • uyğun organı, müessise ya da teşkilâtınen alıp berilgen vesiqa ve onıñ içinde şahısnıñ fotoresmi olmaq kerek. Olmasa- yaşağan, oquğan, çalışqan yerniñ, cezalavlarnı icra eten müessiseleriniñ adresi, ana-babalar ve şahısnıñ belli etilmesi ameliyatını keçirüvine celp etilecek olğan başqa soy-soplar aqqında malümatından ibaret olğan yazılğan şeklinde muracaat berile.

“Bundan da ğayrı, şahısnıñ fotoresiminiñ yoq oluv istisnaiy allarda ve şahısnı aynılanıp olamağan teşkerüvler boyunca şahısnıñ tayin etilmesi maqsadınen yazılğan muracaatında qayd etilgen soy-soplarınıñ ve qomşularnıñ soravı keçirile”, - denile qayd etilgen qararınıñ 43-ci maddesinde. 

Böyleliknen, Ukraina vatandaşınıñ pasportını almaq içün bar olğan doğum aqqında ukrain şeadetnameni tek köstermek yeterli degil, çünki onıñ içinde fotoresim yoq.

18 yaşını toldurğan genç insan, pasportnı almaq içün özünen üç şaatını alıp ketirmek kerek. Bu şaatlar olarnıñ ana-babası (eger ayırılğan olsalar bile) ve soy-sopı olğan daa bir şaatı olmaq kerek. O, aynı soy-sopı ya da qomşu olğanını isbatlamaq kerek. 

Natalya, UDMH’de isbatlav usulı nasıl keçe dep añlata. 

"Protsedura, poliste cinayetçilerniñ tanıması usulını hatırlata. Böyle oluna: insanlarnıñ üç fotoresmi berile, ana-babası ise öz balanı tanımaq kerek. Olarnıñ yerine başqasını qoyuv olmasın dep yapıla, ğaliba. Amma biz şimdi 18-20 yaşında olğan gençler aqqında aytamız. Çıqıp kelgende o qadar eyyecanlanalar ki, olarnıñ yaşayış tecribesi yoq. Migratsiya hızmetiniñ hadimleri ise, öz ihtisasına köre, adiy insannı suiqastçıdan ayırılmaq kerekler. Şunı duyam ki, rusiyelerniñ çoqusı, sahte doğum şeadetnameler ile ukrain pasportını almaq içün özüni başqası etip kösterecek. Böyle telükesizlik tedbirler sebebinden ükümetimiz,biñlrce genç insannı pasportnıñ aluvından marum etti”, - dedi o.

Tanuv usulı muvafaqiyetli keçse, eki-üç ay içinde şahısnıñ tasdıqlav usulı süre. Bu vaqıt içinde insannıñ vatandaşlığı tayin etile ve tek bundan soñ onıñ pasportını yapmağa başlaylar.

Dmitriy Duplişçev, 21 yaşında olğan Kseniya frolovanıñ resmiy olmağan vasiyi ola. Kseniyanıñ ana-babası yoq. Onıñ yetişkenligine 42 kün ögüne ögey ana-babası ondan vazgeçti, bütün bu vaqıtnı Aqyardaki çağına yetmegenler içün yetimhanesinde keçirmege mecbur edi. Qırımdan çıqqan soñ üç yıl içinde pasportnı alıp olamay edi.

“Kseniyanıñ ana-babası olmağanını añlatqanımız soñ, ana-babasız şahısnıñ tayin etüv usulı pek zor ve aman-aman kerçekleşip olamağan ola. Bir mücize olmaq kerek. Bizge öyle Hersonnıñ migratsiya hızmetinde dep ayttılar. Keççe, Kseniyanıñ doğum şeadetnamesi Adliye nazirliginiñ malümat bazasına asıl da kirsetilmegeni belli oldı. Böyle kibi vaziyet çoq, çünki 2000 senelerde vesikalar kompyuter siciline kirsetilgende pek diqqatsız kirsetile ediler. Vesiqalarnıñ çoqusı, sicilge kirsetilmegen. Ukraina vatandaşları olğan ana-babasınen Ukrainada doğurılğan balası vatandaşlıqqa onıñ aqqı bar olğanını isbatlamaq kerek. Bundan da ğayrı, başqa ülkelerniñ ameliyatını tetqiq etken edim: iç birisinde insannıñ, farqlı yolları ile öz vatandaşlığını isbatlamağa keregi yoq. Ariza yeterli ve soñ devlet institutsiyalar mustaqil tarzda teşkerip onıñ vesiqalarınen çalışalar”,- bildirdi Duplişçev. 

Böyle alda, şahısnıñ tasdıqlaması içün de üç şaatı kerek: Facebook içtimaiy ağı ve Natalya Lütikovanıñ yazısı ile yaqın soqağında yaşağan eki qomşusı tapılğan. İnternetteki Kseniyanıñ ikâyesi aqqında içtimaiy rezonansnı peyda ettirgen qısqa filmniñ sayesinde o, pasportnı alıp olğan. 

“İçtimaiy ağlarda köterilgen şamatasından eki afta soñ, özüni migratsiya hızmetiniñ baş yardımcısı kibi tanıştırğan bir qız telefon etken. Bizni Migratsiya hızmetiniñ Solomensk bölügine çağırdılar. Bizni quçaqlap qarşılap, eki şaatnı ve vesiqalarnı qabul eteler. Üç yerine eki şaat olğanına köz yummalar. Şaatlar, Kseniyanıñ resmiyleştirilgen adresi boyunca yaşamağanlarına da”, - hatırlay qıznıñ vasiyi. 

Şimdi Kseniya, Dneprde yaşap grafik dizayn profili boyunca oquv yurtuna kirmege planlaştıra. Onıñ ikâyesi - istisnadır. 

Yuliya Sokolovskaya, Kiyevge Kefedeki tatasınen beraber kelgen. Qız, 19 yaşındadır. Pasportnıñ aluvı içün kerek olğan vesiqalarnıñ episi, elinde edi. Baştan Yuliya, memuriy hızmetler merkezine keldi, olarnı migratsiya hızmetine yolladılar, anda ise nevbetke yazılmağa tevsiye ettiler. Nevbette eñ yaqın zamanı, arman ayınen tarihlanılğan edi. Yuliya, pasportnıñ aluvına berilüvi aqqında malümatnamesiz Qırımğa kirip olamağanını diqqatqa alsaq.

“Anamızğa telefon ettik, onıñ tanş olğan uquqçisi bar. O, Hersonda prezident vekilinen bağlanıp kelecek kün migratsiya hızmetine kelmege rica etken. Keldik, amma 19 yaşında olğanıma köre, şahısnı tayin etmek kerek, çünki öz fotoresiminen iç bir vesiqam olmağan edi. Kiyevde iç bir qararına kelmedik, imtianlarnı tapşırmağa qaldım. Soñ anam keldi, biz Hersonğa kettik ve anda malümatnameni alıp men Qıırmğa qaytıp oldım”,- tarif ete Sokolovskaya. 

Pasportnı 2 ay soñra alıp bermege söz berdiler. Yuliyanıñ anası, Qırımdan kelmege mecbur edi, amma qıznıñ sözlerine köre, onıñ ayaq hastası bar ve bu yolculıq onıñ içün qolay olmağan edi. Yuliya, kiyev aliy oquv yurtlarından birine kirgen. Universitette pasportnıñ yoq oluvına normal bir şekilde cevap berdiler: vaziyetni añlap doğum şeadetnamesini qabul ettiler.

“Vaziyet, pek oñaytsız. Bazı ana-babalarnıñ Qırımdan çıqıp kelmege fırsatı yoq belki, bala ise çağına yetken olsa, kerek olğan vesiqalarnı alıp mustaqil tarzda olarnı alıp bermege ne içün olmay añlap olamayım”, - dep tüşüne Yuliya.

Nataliya Lütikova daa bir ikâyeni añlattı. Telükesizlik sebebinden İçtimaiy Qırım, daa bir qaramanınıñ adını aytmay. Laf, bir oğlan aqqnda kete. Onıñ anasınıñ ruiye pasportı bar, babasını ise yarımadanıñ işğalinden soñ ukrain pasportını qaytarmağa mecbur ettiler.

“Oğlan, ukrain gimnaziya mektebinde oquy edi. Özüni ukrain dep saya, ukrain tilinde laf ete, onıñ arzusı Ukrainağa kelip mında yaşamaq ve çalışmaqtır. Amma bütün bu vaziyet sebebinden Qırımda oqumağa mecbur edi, oquv yurtunı bitirdi ve küzge qadar Ukrainağa çıqıp olamasa, rusiye ordusına çağırılmaq kerek. Pek qorkunçlı, aqiqaten, insan - reinedir. Sebebi devlettedir. Tedavuzcı devletinde degil. Bizim, Ukrainamızdadır”, - tefsir ete Lütikova.

İçtimaiy Qırım, bu vaziyetke köre, farqlı devlet müessisine beş talabını yollağan: Ukrainanıñ vaqtınca işğal etilgen territoriyalarnıñ reintegratsiya nazirligi, Qırım Muhtar Cumhuriyetinde Ukraina prezidentiniñ vekilligi, Ukraina içki işler nazirligi, İnsan aqları boyunca Ukraina Yuqarı Şurasınıñ vekâletli ve Ukraina Devlet migratsiya hızmetine. 

Muarririyet, vaziyetniñ tefsir etüvi ve añlatuvı içün qayd etilgen devlet müessiselerine oñaytlı olğan vaqıtta meydançığını taqdim etmege azır.